Ο Αλέξανδρος, η Γοργόνα κι ο άφαντος... τάφος του

Ο Αλέξανδρος, η Γοργόνα κι ο άφαντος... τάφος του Αλήθειες, μύθοι και υπερβολές για την ανασκαφή στην Αμφίπολη Σερρών. Της Γιουλης Επτακοιλη Εγινε θέμα στο Associated Press και σε εγχώρια τηλεοπτικά δίκτυα, ενώ αρκετές δημοσιογραφικές ιστοσελίδες και εθνικιστικά blogs παρουσίασαν μέχρι και εκτενή ρεπορτάζ για το σοκ που έχουν πάθει οι Σκοπιανοί από την ανακάλυψη του τάφου του Μεγαλέξανδρου στις Σέρρες. Στον αντίποδα, κάποιοι κυκλοφόρησαν φωτογραφία –προϊόν φωτομοντάζ φυσικά– από ένα σκελετό, μισό γυναικείο σώμα και μισό ψάρι, που υποτίθεται ότι ήταν η Γοργόνα του Μεγαλέξανδρου, που βρέθηκε σε ανασκαφή! Ευθεία βολή στην ελληνολαγνεία. Ο Mακεδόνας στρατηλάτης γοητεύει, πουλάει, προκαλεί πάθη, κι επειδή την υπερβολή πολλοί αγάπησαν, η συζήτηση δεν άργησε να ξεφύγει. Σε αυτό, άθελά της, βοήθησε η τοπική δημοτική αρχή ή και ο «ανασκαφικός ζήλος» κάποιων που βιάστηκαν να παραφουσκώσουν τις προσδοκίες και δεν έδωσαν αμέσως την πραγματική διάσταση. Ωστόσο, σήμερα, η αρχαιολόγος Αικατερίνη Περιστέρη, υπεύθυνη της ανασκαφής του μεγάλου κτιστού περιβόλου του 4ου αι. π.Χ. στη θέση Καστά Αμφίπολης Σερρών, βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Με λίγα λόγια: Οχι, ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν βρίσκεται στις Σέρρες. «Τα περί Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ισχύουν, είναι παλαβά», τονίζει στην «Κ». «Κάνουμε την ανασκαφή στον ταφικό περίβολο, τον τύμβο, και δεν έχουμε σκάψει καθόλου εσωτερικά τάφους, οπότε είναι αδύνατον να πούμε οτιδήποτε. Τα μικροπολιτικά, που πάντα υπάρχουν σε μικρούς τόπους, και η επιθυμία για πολλούς επισκέπτες δημιουργούν τις προϋποθέσεις για υπερβολές. Και από ένα σημείο και μετά στο Ιντερνετ μπαίνει ο καθένας και γράφει ό,τι θέλει. Αυτό είναι επικίνδυνο. Πρέπει να εστιάσουμε στο ότι γίνεται μια σημαντική ανασκαφική έρευνα. Δεν υπάρχει κάπου αλλού στον ελλαδικό χώρο παρόμοιος ταφικός περίβολος. Είναι φτιαγμένος από καταπληκτικό θασίτικο μάρμαρο με ύψος τρία μέτρα και με περίμετρο πεντακόσια μέτρα. Και το εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι έχουμε ταυτίσει την ύπαρξη του λιονταριού της Αμφίπολης, στην κορυφή του τύμβου, όπου υπάρχει θεμελίωση του λιονταριού. Αυτό μας δίνει την πληροφορία ότι εσωτερικά υπάρχουν σημαντικές ταφές. Αυτό μπορούμε να το πούμε, αλλά για τι ταφές πρόκειται, δεν μπορούμε να μιλήσουμε. Η ανασκαφή συνεχίζεται όπως και η χρηματοδότηση από το υπουργείο Πολιτισμού». Mπορεί και τίποτα Η Αγγελική Κοτταρίδη, διευθύντρια των ανασκαφών και του Μουσείου Βασιλικών Τάφων στις Αιγές (Βεργίνα), παθιασμένη με τον Φίλιππο, τον Μεγάλο Αλέξανδρο και κάθε γωνιά της Μακεδονίας, και ο άνθρωπος πίσω από την σπουδαία έκθεση για τον Μεγάλο Αλέξανδρο στο Ashmolean της Οξφόρδης, σχολιάζοντας τις τελευταίες εξελίξεις, φωτίζει στην «Κ» αρκετά σημεία: «Στην ίδια ακριβώς περιοχή έσκαβε ο μακαρίτης Δημήτρης Λαζαρίδης τη δεκαετία του ’70. Ο Λαζαρίδης προχώρησε αρκετά, δεν βρήκε τίποτα και σταμάτησε. Πριν από δύο χρόνια ξανάρχισαν οι ανασκαφές στο ίδιο σημείο. Η σημερινή κατάσταση στην Αμφίπολη, λοιπόν, είναι ότι υπάρχουν περίβολος, χωμάτινος τύμβος, αλλά τάφος ακόμη δεν έχει βρεθεί. Και δεν είναι και καθόλου βέβαιο ότι θα βρεθεί. Μπορεί να βρεθούν πολλές ταφές ή μπορεί να μη βρεθεί και τίποτα. Εξω από την Πέλλα προς τα Γιαννιτσά, υπάρχει κάτι αντίστοιχο με αυτό της Αμφίπολης, μικρότερο, έχει διάμετρο 50 μέτρα, και ήταν ακριβώς το ίδιο – ο περίβολος είχε μαρμάρινες πλάκες, μάλιστα είχε και ανάγλυφες μακεδονικές ασπίδες. Οταν, όμως, το έσκαψε ο Παύλος Χρυσοστόμου, που και αυτός ονειρευόταν να βρει έναν σούπερ τάφο, δυστυχώς δεν βρήκε κάτι. Ηταν κενοτάφιο. Ας δούμε, λοιπόν, πρώτα αν υπάρχει τάφος, αν είναι ένας ή πολλοί, αν είναι συλημένοι ή ασύλητοι, αν πρόκειται για άνδρες, γυναίκες, παιδιά ή ζώα, και μετά συζητάμε. Είναι εξαιρετικά τραβηγμένη οποιαδήποτε αναφορά στον Μεγάλο Αλέξανδρο». Η Αγγελική Κοτταρίδη στέκεται στη σημασία σοβαρότητας και υπεύθυνης προσέγγισης απ’ όλες τις πλευρές στο θέμα αυτό. «Πέρυσι, είχε κυκλοφορήσει ότι στην Αμφίπολη βρέθηκε ο τάφος του Αλέξανδρου Δ΄, γιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της Ρωξάνης. Η είδηση αναπαράχθηκε αρκετά, ακόμη και τις τελευταίες ημέρες διαβάζω αναφορές στο Διαδίκτυο, και κανένας δεν μπήκε στον κόπο να κάνει μια μικρή έρευνα. Γιατί, αν έκανε, θα έβλεπε ότι από το 1976 έως το 1980 έγινε από τον Μανόλη Ανδρόνικο ανασκαφή στη Μεγάλη Τούμπα και αποκαλύφθηκαν οι ασύλητοι τάφοι του Φιλίππου Β΄ και του Αλεξάνδρου Δ΄ και αρκετά ευρήματα έχουν εκτεθεί. Και το δεύτερο που θέλω να τονίσω, είναι ότι για να πούμε ότι βρίσκουμε τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου οπουδήποτε εκτός Αλεξάνδρειας, θα πρέπει να έχουμε βρει... τάφο, και ο τάφος να έχει και κατεβατά από επιγραφές, διότι υπάρχουν πολλές και ισχυρές αρχαίες πηγές που λένε πώς κατέληξε το σώμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια, πώς έγινε εκεί το μνημείο, το οποίο ήταν ναός και βρισκόταν στη μέση της πόλης, ενώ έχουμε και επεισόδια με την Κλεοπάτρα, τον Καίσαρα, τον Καρακάλλα, από επισκέψεις τους στον τάφο. Προσωπικά, πιστεύω ότι ο τάφος καταστράφηκε από τους πρώτους χριστιανούς όπως και η Βιβλιοθήκη, τότε που λιντσαρίστηκε και η Υπατία». Το υπουργείο και ο Λέοντας της Αμφίπολης Το μέγεθος της παραφιλολογίας ανάγκασε το υπ. Πολιτισμού να εκδώσει την ακόλουθη ανακοίνωση: «Οι ανασκαφές στη θέση Καστά Αμφίπολης είχαν ξεκινήσει τη δεκαετία του ’60 από τον αείμνηστο Δ. Λαζαρίδη και συνεχίζονται τα δύο τελευταία χρόνια από την ΚΗ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, με υπεύθυνη ανασκαφέα την προϊσταμένη της Εφορείας, κ. Αικατερίνη Περιστέρη. Οι έρευνες φέρνουν στο φως ιδιαίτερα σημαντικό κυκλικό περίβολο, που χρονολογείται με τα έως τώρα δεδομένα στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. Πρόκειται για κτιστό περίβολο που ορίζει χωμάτινο τύμβο και είναι κατασκευασμένος από λευκό μάρμαρο Θάσου. Εχει συνολικό ύψος 3 μ., διάμετρο 1,60 μ. και υπολογιζόμενη περιφέρεια μήκους περίπου 500 μ., από τα οποία έχουν ανασκαφεί σήμερα τα 405 μ. Το μνημείο καταστράφηκε τα μεταγενέστερα χρόνια, με αποτέλεσμα αρκετά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη να μη βρίσκονται στη θέση τους. Η έρευνα εντόπισε αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου στην περιοχή του χώρου του Λέοντα της Αμφίπολης, πολλά από τα οποία είχαν ήδη επαναχρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της βάσης του και, επομένως, ο εντυπωσιακός περίβολος φαίνεται να συνδέεται με τον Λέοντα της Αμφίπολης, που κατά μία εκδοχή ήταν τοποθετημένος στην κορυφή του χωμάτινου τύμβου. Το εύρημα της Αμφίπολης είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όμως πριν προχωρήσει η ανασκαφική έρευνα, οποιαδήποτε ερμηνεία και, πολύ περισσότερο, οποιαδήποτε ταύτιση με ιστορικά πρόσωπα στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης και είναι παρακινδυνευμένη». Αγριος τζόγος «Προκαλεί τεράστια ζημιά οποιαδήποτε ανεύθυνη συζήτηση γύρω από τον Μεγαλέξανδρο», επισημαίνει η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη. «Παρακολουθώ στο Διαδίκτυο ότι γίνεται ακόμη και τζόγος, ενώ κυκλοφορούν άπειρες ανοησίες. Ο Μεγάλος Αλέξανδρος είναι μια πάρα πολύ σοβαρή ιστορία, γιατί είναι ένας καταπληκτικός μοχλός για να αντιληφθεί κανείς τι θα πει ελληνισμός, τι θα πει Ελληνες της ελληνικής παιδείας μετέχοντες, τι θα πει πραγματικά Ελληνας εν τη διανοία, και όχι αυτές οι ναζιστικές αηδίες περί αίματος και καθαρότητας φυλής. Και από την άλλη μεριά, φαίνεται ότι ο λαός έχει ανάγκη κάτι, διψάει. Με το που ακούει για τον Μεγαλέξανδρο, γίνεται πανικός». www.kathimerini.g