ΠΟΥ ΘΕΛΕΙΣ ΝΑ ΠΑΣ
Γεύση από Πιερία: Στα... χαμηλά του Ολύμπου
ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΕΡΑΣΤΑ
Η πρώτη ταξιδιωτική εξόρμηση της χρονιάς μάς φέρνει στη γειτονιά του «βουνού των θεών», στα χωριά της Πιερίας που βρίσκονται στους πρόποδες του Ολύμπου και αποτελούν το καλύτερο ορμητήριο για να περπατήσουμε στο βουνό όσο το επιτρέπει ο χειμώνας.
Στη Λεπτοκαρυά Πιερίας μάς περιμένει αναμμένο το ρακοκάζανο του Γιάννη Παντούνη. Ενα μπρούντζινο καζάνι του 1926 και το άρωμα του αποστάγματος που τρέχει απαλά από την κάνουλά του. Θα το συνοδεύσουν μερακλίδικοι μεζέδες, όπως συμβαίνει κάθε φορά που κάποιος βράζει τσίπουρο. Το δημοφιλές απόσταγμα βρίσκεται με έναν μαγικό τρόπο μπροστά μας, όπου κι αν κινηθούμε στα χαμηλά του επιβλητικού Ολύμπου, στη γη της Πιερίας. «Το καζάνι είναι ιεροτελεστία» άλλωστε, όπως λέει ο γεωπόνος συνδαιτυμόνας Δημήτρης Ρουκάς, και η περιοχή διαθέτει 120 ενεργούς αποστακτήρες.
Τα παράλια χωριά του νομού βλέπουν καθαρά τον Ολυμπο και το φρέσκο φετινό χιονάκι των κορυφών του. Ο παφλασμός της θάλασσας και ένας περίπατος στην άμμο δεν καταφέρνουν να αποσπάσουν το βλέμμα από την κατοικία των θεών - όχι αυτή την εποχή τουλάχιστον. Το ψηλότερο (2.918 μ.) βουνό της Ελλάδας μάς καλεί κοντά του. Ανηφορίζουμε για τον Παλαιό Παντελεήμονα, με ξεναγό τον ευγενέστατο και πάντα χαμογελαστό Βασίλη Δήμου. Οι πρόποδες του ανατολικού Ολύμπου ακουμπούν στον κάμπο της Πιερίας και το μάτι ταξιδεύει άνετα από τη θάλασσα του Παγασητικού έως τις κορυφές των μύθων.
Στα χωριά και στο βουνό
Η μακεδονίτικη αρχιτεκτονική του Παλαιού Παντελεήμονα αναβιώνει δίπλα στο γκρεμισμένο παρελθόν εγκαταλελειμμένων σπιτιών. Το πιο γραφικό χωριό της Πιερίας αναστηλώνεται σιγά-σιγά, βλέποντας τα γραφικά πέτρινα σοκάκια του να ζωντανεύουν με νέα τουριστική ζωή. Ο πρόεδρος και ο φίλος του κάνουν την πρωινή τους βόλτα στην πλατεία με την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και τον μεγάλο πλάτανο. Πλακόστρωτα δρομάκια, ξενώνες και ταβέρνες τριγύρω. Η μυρωδιά του κοκκινιστού αλανιάρη κόκορα που σιγοβράζει πάνω σε εστία γκαζιού σπάει για λίγο εκείνη του ξύλου που σιγοκαίει στα αναμμένα τζάκια.
Αλλα χωριά προς εξερεύνηση στις νοτιοανατολικές παρυφές του Ολύμπου είναι οι Παλαιοί Πόροι σε υψόμετρο 600 και η Παλαιά Σκοτίνα, με το μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 14ου αι. στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Το βουνό, όμως, έχει τον δικό του μαγνητικό κώδικα και εγκαταλείπουμε την ιδέα γνωριμίας με τα χωριά για να ανέβουμε λίγο πιο πάνω. Από τη δασική θέση «Ζηρνιά» (ή αλλιώς Αυτόματο Διαζύγιο) παίρνουμε μια πρώτη ιδέα για τον πλούτο και το βάθος της χαράδρας: κοιτάμε το Φαράγγι του Ενιπέα από ψηλά. Αδικημένο τους καλοκαιρινούς μήνες που οι περισσότεροι πεζοπόροι προτιμούν τα μονοπάτια σε μεγαλύτερο υψόμετρο προς τις κορυφές, τέτοια εποχή κερδίζει τους πεζοπόρους. Οποιος θέλει να το γνωρίσει από κοντά δεν έχει παρά να ακολουθήσει το μονοπάτι Ε4 που το διασχίζει. Η διαδρομή επιφυλάσσει πολλά ανεβοκατεβάσματα, λίμνες, ξύλινα γεφύρια που περνούν πάνω από τον ομώνυμο του φαραγγιού ποταμό και πανέμορφους καταρράκτες.
Είτε από το μονοπάτι είτε οδικώς, η ανάβαση οδηγεί σε μια βυζαντινή στάση και στο άναμμα ενός κεριού στον Αγιο Διονύσιο. Ακόμη πιο πάνω, στα Πριόνια, το κρύο τσούζει αισθητά και η παγωνιά χρωματίζει λευκή τη γύρω βλάστηση, τα ξύλινα κάγκελα και τα πέτρινα σκαλιά προς τον καταρράκτη. Ακολουθεί η απότομη όσο και ανακουφιστική εναλλαγή κρύου - ξυλόσομπας, ανοίγοντας την πόρτα για το κουτουκάκι-καταφύγιο της περιοχής. Αχνιστό, «θαυματουργό» τσάι (του Ολύμπου) με μέλι! Μέχρι αυτό το σημείο, δηλαδή λίγο πάνω από τα 1.000 μ., φτάνει κανείς άνετα ακόμη και με χιόνι, καθώς μηχανήματα ανοίγουν όποτε χρειάζεται το δρόμο. Για υψηλότερες κατακτήσεις του Ολύμπου επιβάλλεται αναμονή έως αργά την άνοιξη, αν όχι το καλοκαίρι.
Οι πρώτοι που κατέκτησαν το 1913 τον Μύτικα, την ψηλότερη κορυφή, ήταν δύο Ελβετοί φιλέλληνες, ο γνωστός φωτογράφος Frend Boissonas και ο φίλος του, ιστορικός Τέχνης Daniel Baud-Bovy, μαζί βέβαια με τον Ελληνα οδηγό τους Χρήστο Κάκκαλο, υλοτόμο και κυνηγό από το Λιτόχωρο. Το 1938 ο Ολυμπος θεσμοθετήθηκε ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας και το 1981 ως Απόθεμα της Βιόσφαιρας από την UNESCO. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι διατηρεί την εύνοια των θεών στο πέρασμα αιώνων και χιλιετιών.
Δίον, Λείβηθρα και πάλι Όλυμπος
Μια άλλη ανάβαση -για εμάς τους κοινούς θνητούς- από τα παράλια προς τις πλαγιές του Ολύμπου ξεκινάει ποτισμένη με ιστορία και μυσταγωγία, όπως αυτή έχει χαραχτεί στην αρχαία πόλη Δίον που ήκμασε μεταξύ 5ου π.Χ. και 5ου μ.Χ. αιώνα. Εδώ τιμούσαν οι Μακεδόνες τους Ολύμπιους θεούς, περπατώντας στους ίδιους δρόμους με τον σημερινό επισκέπτη, ανάμεσα σε πολύ περισσότερα αγάλματα από αυτά που στέκουν περήφανα ακόμα, και παρακολουθώντας παραστάσεις έργων του Ευριπίδη στο αρχαίο θέατρο, που πλέον κάθε καλοκαίρι φιλοξενεί το σύγχρονο Φεστιβάλ Ολύμπου (www.festivalolympou.gr). Ο ομώνυμος οικισμός Δίον πιθανότατα δεν θα σας κερδίσει με την αισθητική του, κρύβει όμως κάποιες ενδιαφέρουσες γαστρονομικές γωνιές με καθαρές γεύσεις του τόπου σε προσιτές τιμές και φυσικά λίγο τσιπουράκι ακόμη, με γλυκάνισο, από κούμαρα ή παλαιωμένο σε βαρέλια, με τους βαθμούς του να... πλησιάζουν τα ύψη του Ολύμπου.
Τα Λείβηθρα, την πατρίδα του Ορφέα, τα συναντάμε με γυμνά πλατανόκλαδα, κλοτσώντας τα μπρονζέ φύλλα και ακούγοντας τον ιδιαίτερο ήχο τους με τη χαρά μικρών παιδιών. Κάποιοι γερασμένοι τεράστιοι κορμοί στέκουν σαν γλυπτά σε μια έκταση 1.500 στρεμμάτων που φιλοξένησε αρχαία πόλη, ακρόπολη, νεκροταφείο... έναν πλούσιο πολιτισμό. Μικρή πεζοπορία μέχρι τους καταρράκτες του Ορλιά, του ποταμού που κάποτε λεγόταν Ελικώνας. Χειμαρρώδης ξενάγηση από τον Θανάση Μπίντα για ένα παρελθόν που μπορεί να μελετάς μια ζωή ολόκληρη, όπως εκείνος.
Από εδώ και πάνω η ανάβαση παίρνει πιο δυναμική κλίση. Το φως συνεχίζει τα παιχνίδια του με τις χαράδρες και τις κορυφές του ορεινού, ιερού συμπλέγματος. Οι κορυφές χάνονται συχνά μέσα στα σύννεφα. Ισως γι’ αυτό οι αρχαίοι έλεγαν πως ο Ολυμπος στηρίζει τον ουρανό. Σε κάθε στάση για φωτογραφία μάς υποδέχεται όλο και πιο κρύος, όλο και πιο ελαφρύς και καθαρός ο αέρας του βουνού. Επόμενος σταθμός το καταφύγιο «Κορομηλιά» Δίου. Κολατσιό με ψωμί, τυρί, ελιές και φυσικά... τσιπουράκι, αυτήν τη φορά με άρωμα αχλαδιού.
Ξεκινώ να ανακαλύπτω το μονοπάτι που συνεχίζει προς τα πάνω, αλλά έχουμε βάλει όριο περίπου τα 1.000 μέτρα σε αυτήν τη χειμωνιάτικη εκδρομή στον Ολυμπο και ο οδηγός μας Αστέριος Τσουρέκας με φωνάζει επιτακτικά πίσω. Παρεμπιπτόντως, κυκλοφορώ ζεστά ντυμένη και κουμπωμένη σχεδόν ασφυκτικά, ενώ εκείνος απολαμβάνει το διάλειμμά του με κοντομάνικο και γιλέκο, αγναντεύοντας από ψηλά τα μέρη του και ανακαλώντας παιδικές ιστορίες από εκδρομές στο βουνό.
Σε τακτά χρονικά διαστήματα ακούγονται κάτι κανονιές από το Λιτόχωρο, καθώς τα τεθωρακισμένα του στρατοπέδου κάνουν ασκήσεις. Σίγουρα δεν είναι ο πλέον αναμενόμενος ήχος σε ταξιδιωτική περιήγηση, φέρνει μαζί του, ωστόσο, πολλές αναφορές από μια άλλη ιστορική περίοδο του βουνού, τότε που κλέφτες και αρματολοί είχαν εδώ τα λημέρια τους. Και τι δεν έχει ζήσει ο Ολυμπος στο πέρασμα χιλιετιών!
Και τι έχει να μοιραστεί μαζί μας ακόμα... Μύθους, παραδόσεις, τέσσερις ζώνες άναρχης βλάστησης όπως έχουν χαρακτηριστεί, αν και τα μεταξύ τους όρια συχνά μπερδεύονται, αγριοκάτσικα, γυπαετούς, βότανα και αγριολούλουδα που ανθίζουν ακόμη και μέσα από το χιόνι, κορυφές προς κατάκτηση, ένα υπέροχο φως που διασχίζει χαράδρες και πλαγιές. Τώρα το χειμώνα επιφυλάσσει και κάποιους κεραυνούς, τόσο δυνατούς που κάποιοι υποστηρίζουν πως είναι αυτή τους η δύναμη που έκανε τους αρχαίους κατοίκους της Πιερίας να φανταστούν έναν θεό με κεραυνό στο χέρι!
Τα παράλια χωριά του νομού βλέπουν καθαρά τον Ολυμπο και το φρέσκο φετινό χιονάκι των κορυφών του. Ο παφλασμός της θάλασσας και ένας περίπατος στην άμμο δεν καταφέρνουν να αποσπάσουν το βλέμμα από την κατοικία των θεών - όχι αυτή την εποχή τουλάχιστον. Το ψηλότερο (2.918 μ.) βουνό της Ελλάδας μάς καλεί κοντά του. Ανηφορίζουμε για τον Παλαιό Παντελεήμονα, με ξεναγό τον ευγενέστατο και πάντα χαμογελαστό Βασίλη Δήμου. Οι πρόποδες του ανατολικού Ολύμπου ακουμπούν στον κάμπο της Πιερίας και το μάτι ταξιδεύει άνετα από τη θάλασσα του Παγασητικού έως τις κορυφές των μύθων.
Στα χωριά και στο βουνό
Η μακεδονίτικη αρχιτεκτονική του Παλαιού Παντελεήμονα αναβιώνει δίπλα στο γκρεμισμένο παρελθόν εγκαταλελειμμένων σπιτιών. Το πιο γραφικό χωριό της Πιερίας αναστηλώνεται σιγά-σιγά, βλέποντας τα γραφικά πέτρινα σοκάκια του να ζωντανεύουν με νέα τουριστική ζωή. Ο πρόεδρος και ο φίλος του κάνουν την πρωινή τους βόλτα στην πλατεία με την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και τον μεγάλο πλάτανο. Πλακόστρωτα δρομάκια, ξενώνες και ταβέρνες τριγύρω. Η μυρωδιά του κοκκινιστού αλανιάρη κόκορα που σιγοβράζει πάνω σε εστία γκαζιού σπάει για λίγο εκείνη του ξύλου που σιγοκαίει στα αναμμένα τζάκια.
Αλλα χωριά προς εξερεύνηση στις νοτιοανατολικές παρυφές του Ολύμπου είναι οι Παλαιοί Πόροι σε υψόμετρο 600 και η Παλαιά Σκοτίνα, με το μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 14ου αι. στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Το βουνό, όμως, έχει τον δικό του μαγνητικό κώδικα και εγκαταλείπουμε την ιδέα γνωριμίας με τα χωριά για να ανέβουμε λίγο πιο πάνω. Από τη δασική θέση «Ζηρνιά» (ή αλλιώς Αυτόματο Διαζύγιο) παίρνουμε μια πρώτη ιδέα για τον πλούτο και το βάθος της χαράδρας: κοιτάμε το Φαράγγι του Ενιπέα από ψηλά. Αδικημένο τους καλοκαιρινούς μήνες που οι περισσότεροι πεζοπόροι προτιμούν τα μονοπάτια σε μεγαλύτερο υψόμετρο προς τις κορυφές, τέτοια εποχή κερδίζει τους πεζοπόρους. Οποιος θέλει να το γνωρίσει από κοντά δεν έχει παρά να ακολουθήσει το μονοπάτι Ε4 που το διασχίζει. Η διαδρομή επιφυλάσσει πολλά ανεβοκατεβάσματα, λίμνες, ξύλινα γεφύρια που περνούν πάνω από τον ομώνυμο του φαραγγιού ποταμό και πανέμορφους καταρράκτες.
Είτε από το μονοπάτι είτε οδικώς, η ανάβαση οδηγεί σε μια βυζαντινή στάση και στο άναμμα ενός κεριού στον Αγιο Διονύσιο. Ακόμη πιο πάνω, στα Πριόνια, το κρύο τσούζει αισθητά και η παγωνιά χρωματίζει λευκή τη γύρω βλάστηση, τα ξύλινα κάγκελα και τα πέτρινα σκαλιά προς τον καταρράκτη. Ακολουθεί η απότομη όσο και ανακουφιστική εναλλαγή κρύου - ξυλόσομπας, ανοίγοντας την πόρτα για το κουτουκάκι-καταφύγιο της περιοχής. Αχνιστό, «θαυματουργό» τσάι (του Ολύμπου) με μέλι! Μέχρι αυτό το σημείο, δηλαδή λίγο πάνω από τα 1.000 μ., φτάνει κανείς άνετα ακόμη και με χιόνι, καθώς μηχανήματα ανοίγουν όποτε χρειάζεται το δρόμο. Για υψηλότερες κατακτήσεις του Ολύμπου επιβάλλεται αναμονή έως αργά την άνοιξη, αν όχι το καλοκαίρι.
Οι πρώτοι που κατέκτησαν το 1913 τον Μύτικα, την ψηλότερη κορυφή, ήταν δύο Ελβετοί φιλέλληνες, ο γνωστός φωτογράφος Frend Boissonas και ο φίλος του, ιστορικός Τέχνης Daniel Baud-Bovy, μαζί βέβαια με τον Ελληνα οδηγό τους Χρήστο Κάκκαλο, υλοτόμο και κυνηγό από το Λιτόχωρο. Το 1938 ο Ολυμπος θεσμοθετήθηκε ως ο πρώτος Εθνικός Δρυμός της Ελλάδας και το 1981 ως Απόθεμα της Βιόσφαιρας από την UNESCO. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι διατηρεί την εύνοια των θεών στο πέρασμα αιώνων και χιλιετιών.
Δίον, Λείβηθρα και πάλι Όλυμπος
Μια άλλη ανάβαση -για εμάς τους κοινούς θνητούς- από τα παράλια προς τις πλαγιές του Ολύμπου ξεκινάει ποτισμένη με ιστορία και μυσταγωγία, όπως αυτή έχει χαραχτεί στην αρχαία πόλη Δίον που ήκμασε μεταξύ 5ου π.Χ. και 5ου μ.Χ. αιώνα. Εδώ τιμούσαν οι Μακεδόνες τους Ολύμπιους θεούς, περπατώντας στους ίδιους δρόμους με τον σημερινό επισκέπτη, ανάμεσα σε πολύ περισσότερα αγάλματα από αυτά που στέκουν περήφανα ακόμα, και παρακολουθώντας παραστάσεις έργων του Ευριπίδη στο αρχαίο θέατρο, που πλέον κάθε καλοκαίρι φιλοξενεί το σύγχρονο Φεστιβάλ Ολύμπου (www.festivalolympou.gr). Ο ομώνυμος οικισμός Δίον πιθανότατα δεν θα σας κερδίσει με την αισθητική του, κρύβει όμως κάποιες ενδιαφέρουσες γαστρονομικές γωνιές με καθαρές γεύσεις του τόπου σε προσιτές τιμές και φυσικά λίγο τσιπουράκι ακόμη, με γλυκάνισο, από κούμαρα ή παλαιωμένο σε βαρέλια, με τους βαθμούς του να... πλησιάζουν τα ύψη του Ολύμπου.
Τα Λείβηθρα, την πατρίδα του Ορφέα, τα συναντάμε με γυμνά πλατανόκλαδα, κλοτσώντας τα μπρονζέ φύλλα και ακούγοντας τον ιδιαίτερο ήχο τους με τη χαρά μικρών παιδιών. Κάποιοι γερασμένοι τεράστιοι κορμοί στέκουν σαν γλυπτά σε μια έκταση 1.500 στρεμμάτων που φιλοξένησε αρχαία πόλη, ακρόπολη, νεκροταφείο... έναν πλούσιο πολιτισμό. Μικρή πεζοπορία μέχρι τους καταρράκτες του Ορλιά, του ποταμού που κάποτε λεγόταν Ελικώνας. Χειμαρρώδης ξενάγηση από τον Θανάση Μπίντα για ένα παρελθόν που μπορεί να μελετάς μια ζωή ολόκληρη, όπως εκείνος.
Από εδώ και πάνω η ανάβαση παίρνει πιο δυναμική κλίση. Το φως συνεχίζει τα παιχνίδια του με τις χαράδρες και τις κορυφές του ορεινού, ιερού συμπλέγματος. Οι κορυφές χάνονται συχνά μέσα στα σύννεφα. Ισως γι’ αυτό οι αρχαίοι έλεγαν πως ο Ολυμπος στηρίζει τον ουρανό. Σε κάθε στάση για φωτογραφία μάς υποδέχεται όλο και πιο κρύος, όλο και πιο ελαφρύς και καθαρός ο αέρας του βουνού. Επόμενος σταθμός το καταφύγιο «Κορομηλιά» Δίου. Κολατσιό με ψωμί, τυρί, ελιές και φυσικά... τσιπουράκι, αυτήν τη φορά με άρωμα αχλαδιού.
Ξεκινώ να ανακαλύπτω το μονοπάτι που συνεχίζει προς τα πάνω, αλλά έχουμε βάλει όριο περίπου τα 1.000 μέτρα σε αυτήν τη χειμωνιάτικη εκδρομή στον Ολυμπο και ο οδηγός μας Αστέριος Τσουρέκας με φωνάζει επιτακτικά πίσω. Παρεμπιπτόντως, κυκλοφορώ ζεστά ντυμένη και κουμπωμένη σχεδόν ασφυκτικά, ενώ εκείνος απολαμβάνει το διάλειμμά του με κοντομάνικο και γιλέκο, αγναντεύοντας από ψηλά τα μέρη του και ανακαλώντας παιδικές ιστορίες από εκδρομές στο βουνό.
Σε τακτά χρονικά διαστήματα ακούγονται κάτι κανονιές από το Λιτόχωρο, καθώς τα τεθωρακισμένα του στρατοπέδου κάνουν ασκήσεις. Σίγουρα δεν είναι ο πλέον αναμενόμενος ήχος σε ταξιδιωτική περιήγηση, φέρνει μαζί του, ωστόσο, πολλές αναφορές από μια άλλη ιστορική περίοδο του βουνού, τότε που κλέφτες και αρματολοί είχαν εδώ τα λημέρια τους. Και τι δεν έχει ζήσει ο Ολυμπος στο πέρασμα χιλιετιών!
Και τι έχει να μοιραστεί μαζί μας ακόμα... Μύθους, παραδόσεις, τέσσερις ζώνες άναρχης βλάστησης όπως έχουν χαρακτηριστεί, αν και τα μεταξύ τους όρια συχνά μπερδεύονται, αγριοκάτσικα, γυπαετούς, βότανα και αγριολούλουδα που ανθίζουν ακόμη και μέσα από το χιόνι, κορυφές προς κατάκτηση, ένα υπέροχο φως που διασχίζει χαράδρες και πλαγιές. Τώρα το χειμώνα επιφυλάσσει και κάποιους κεραυνούς, τόσο δυνατούς που κάποιοι υποστηρίζουν πως είναι αυτή τους η δύναμη που έκανε τους αρχαίους κατοίκους της Πιερίας να φανταστούν έναν θεό με κεραυνό στο χέρι!
No comments:
Post a Comment