«Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι»
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Το ποίημα του Γερμανού συγγραφέα Γκίντερ Γκρας για την ελληνική κρίση με τίτλο «Η ντροπή της Ευρώπης», που δημοσιεύθηκε τον Μάιο του 2012 σε παγκόσμια αποκλειστικότητα στην «Καθημερινή», από κοινού με τη Sueddeutsche Zeitung, ήταν τόσο κακό, ώστε το γερμανικό σατιρικό περιοδικό Τitanic (κάτι σαν το δικό μας «Κουλούρι») ισχυρίστηκε ότι θα μπορούσε να είναι μία ευφάνταστη φάρσα του. Την πλάκα τσίμπησε και αναπαρήγαγε η σοβαρή Frankfurter Allgemeine Zeitung. Οταν λίγη ώρα αργότερα μιλήσαμε στο τηλέφωνο και του ζήτησα ένα σχόλιο, ο Γκίντερ Γκρας έβγαζε καπνούς. Κυρίως εναντίον της FAZ, την οποία χαρακτήρισε τότε εξευγενισμένη Bild. Πάντως, αυτήν την εφημερίδα και τον εκδότη της, Φρανκ Σιρμάχερ, είχε επιλέξει μερικά χρόνια νωρίτερα ο Γκρας για να αποκαλύψει ότι στα 17 του ήταν μέλος των Waffen SS, λίγο προτού εκδοθεί η αυτοβιογραφία του «Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι».
«Το θέμα με τον Γκρας είναι το εξής: πώς μπορεί ένας άνθρωπος να διαπαιδαγωγεί ηθικά μια ολόκληρη χώρα επί πολλές δεκαετίες, να καταγγέλλει τους πάντες, όταν ο ίδιος είχε αποσιωπήσει πλήρως το παρελθόν του;» είχε αναρωτηθεί ο Σιρμάχερ, σε συνέντευξή μας για την «Κ» τον Αύγουστο του 2013, ένα χρόνο πριν από τον ξαφνικό θάνατο του διανοούμενου δημοσιογράφου. Πράγματι, αυτό είχε ενοχλήσει τους περισσότερους Γερμανούς. Το γεγονός ότι η «συνείδηση» της Γερμανίας, ο ταλαντούχος Νομπελίστας και εικονογράφος των βιβλίων του, ο λογογράφος τού Βίλι Μπραντ, η ιερή «αγελάδα» της χώρας, που έχαιρε διακομματικού σεβασμού, βρέθηκε ο ίδιος υπόλογος για την υποκρισία που επίμονα στηλίτευε.
Υστερα από αυτήν την παραδοχή, ο Γκρας απαξιώθηκε σε μεγάλο βαθμό. Εγινε γραφικός –για πολλούς. Χαρακτηρίστηκε λαϊκιστής, αντισημίτης, εξαιτίας ενός ποιήματος εναντίον του Ισραήλ που έγραψε, επιτηδευμένος προβοκάτορας. Στο πλαίσιο της αναθεωρητικής αυτής ματιάς στον Γκρας, το έργο του σχεδόν διαγράφηκε. Πολλοί αναρωτήθηκαν αν θα έπαιρνε ποτέ το Νόμπελ σε περίπτωση που γινόταν νωρίτερα γνωστό το ναζιστικό του παρελθόν. Στην πραγματικότητα, ο Γκίντερ Γκρας εκτός από μεγάλος λογοτέχνης είναι η προσωποποίηση της ίδιας της χώρας του, ενσαρκώνει και όλες τις αντιφάσεις που συναντάει κανείς στη σύγχρονη Γερμανία. Τη Γερμανία της σύνεσης και της ευαισθησίας, που ενίοτε διολισθαίνει στην αναλγησία της προτεσταντικής ηθικής. Τη Γερμανία του διδακτισμού, με το υψωμένο δάχτυλο που επισκιάζει τη δυσκολία της στην αυτοκριτική. Τη Γερμανία της υποκρισίας, αλλά και συχνά της γυμνής αλήθειας. Τέλος, και πάνω απ’ όλα, τη Γερμανία της αέναης μεταπολεμικής ενοχής και της αδυναμίας να θρηνήσει για τα δικά της δεινά. Στο βιβλίο του «Καρκινοβατώντας» (2002), τόλμησε να θίξει ακόμη και αυτό το ζήτημα-ταμπού, γράφοντας για το «Βίλχελμ Γκούστλοφ», το πλοίο στο οποίο επέβαιναν 10.000 άνθρωποι και βυθίστηκε από σοβιετική τορπίλη στη Βαλτική. Είναι μάταιο να προσπαθεί κανείς να αποτιμήσει το έργο του με κριτήριο μια –έστω τόσο σκοτεινή– προσωπική εξομολόγηση και δύο κακά ποιήματα.
«Το θέμα με τον Γκρας είναι το εξής: πώς μπορεί ένας άνθρωπος να διαπαιδαγωγεί ηθικά μια ολόκληρη χώρα επί πολλές δεκαετίες, να καταγγέλλει τους πάντες, όταν ο ίδιος είχε αποσιωπήσει πλήρως το παρελθόν του;» είχε αναρωτηθεί ο Σιρμάχερ, σε συνέντευξή μας για την «Κ» τον Αύγουστο του 2013, ένα χρόνο πριν από τον ξαφνικό θάνατο του διανοούμενου δημοσιογράφου. Πράγματι, αυτό είχε ενοχλήσει τους περισσότερους Γερμανούς. Το γεγονός ότι η «συνείδηση» της Γερμανίας, ο ταλαντούχος Νομπελίστας και εικονογράφος των βιβλίων του, ο λογογράφος τού Βίλι Μπραντ, η ιερή «αγελάδα» της χώρας, που έχαιρε διακομματικού σεβασμού, βρέθηκε ο ίδιος υπόλογος για την υποκρισία που επίμονα στηλίτευε.
Υστερα από αυτήν την παραδοχή, ο Γκρας απαξιώθηκε σε μεγάλο βαθμό. Εγινε γραφικός –για πολλούς. Χαρακτηρίστηκε λαϊκιστής, αντισημίτης, εξαιτίας ενός ποιήματος εναντίον του Ισραήλ που έγραψε, επιτηδευμένος προβοκάτορας. Στο πλαίσιο της αναθεωρητικής αυτής ματιάς στον Γκρας, το έργο του σχεδόν διαγράφηκε. Πολλοί αναρωτήθηκαν αν θα έπαιρνε ποτέ το Νόμπελ σε περίπτωση που γινόταν νωρίτερα γνωστό το ναζιστικό του παρελθόν. Στην πραγματικότητα, ο Γκίντερ Γκρας εκτός από μεγάλος λογοτέχνης είναι η προσωποποίηση της ίδιας της χώρας του, ενσαρκώνει και όλες τις αντιφάσεις που συναντάει κανείς στη σύγχρονη Γερμανία. Τη Γερμανία της σύνεσης και της ευαισθησίας, που ενίοτε διολισθαίνει στην αναλγησία της προτεσταντικής ηθικής. Τη Γερμανία του διδακτισμού, με το υψωμένο δάχτυλο που επισκιάζει τη δυσκολία της στην αυτοκριτική. Τη Γερμανία της υποκρισίας, αλλά και συχνά της γυμνής αλήθειας. Τέλος, και πάνω απ’ όλα, τη Γερμανία της αέναης μεταπολεμικής ενοχής και της αδυναμίας να θρηνήσει για τα δικά της δεινά. Στο βιβλίο του «Καρκινοβατώντας» (2002), τόλμησε να θίξει ακόμη και αυτό το ζήτημα-ταμπού, γράφοντας για το «Βίλχελμ Γκούστλοφ», το πλοίο στο οποίο επέβαιναν 10.000 άνθρωποι και βυθίστηκε από σοβιετική τορπίλη στη Βαλτική. Είναι μάταιο να προσπαθεί κανείς να αποτιμήσει το έργο του με κριτήριο μια –έστω τόσο σκοτεινή– προσωπική εξομολόγηση και δύο κακά ποιήματα.
No comments:
Post a Comment