O «λογιστής» του Άουσβιτς ομολογεί

70 χρόνια μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο 93χρονος Όσκαρ Γκρένινγκ, πρώην στέλεχος των SS στο Άουσβιτς κάθεται στο εδώλιο γερμανικού δικαστηρίου με την κατηγορία της συνέργειας σε 300.000 ανθρωποκτονίες.

Ο Όσκαρ Γκρένινγκ, ένας από τους τελευταίους συνεργούς του Ολοκαυτώματος, υπηρέτησε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς ως στέλεχος των Waffen-SS για δύο χρόνια, μεταξύ 1942 και 1944. Αρμοδιότητά του ήταν η καταγραφή των χρημάτων και των προσωπικών αντικειμένων των εκτοπισμένων, ένα καθήκον για το οποίο τα μέσα ενημέρωσης του έδωσαν το προσωνύμιο «λογιστής του Άουσβιτς».

Σήμερα ξεκίνησε η δίκη του σε δικαστήριο του Λύνεμπουργκ της Κάτω Σαξονίας. Παραδεχόμενος ότι κατά την άφιξή του στο Άουσβιτς ενημερώθηκε άμεσα ότι εκεί εκτελούνταν Εβραίοι, ο Γκρένινγκ αποδέχθηκε πλήρως το κατηγορητήριο ομολογώντας ότι φέρει την ηθική ενοχή. «Ζητώ συγγνώμη», είπε ο κατηγορούμενος. «Ως προς την ποινική ευθύνη, αυτό θα πρέπει να το κρίνετε εσείς», συνέχισε απευθυνόμενος προς τους δικαστές.

Στον 93χρονο επιρρίπτεται η κατηγορία της συνέργειας σε τουλάχιστον 300.000 περιπτώσεις ανθρωποκτονίας. Ο Τόμας Βάλτερ, που εκπροσωπεί στο δικαστήριο 30 πολιτικούς ενάγοντες, εκτιμά ότι ο κατηγορούμενος θα κριθεί ένοχος. Όπως δήλωσε στην DW, «η ελπίδα μου βασίζεται στο γεγονός ότι το κατηγορητήριο είναι εξαιρετικά στοιχειοθετημένο. Επιπλέον τα νομικά ζητήματα είναι ξεκάθαρα, ώστε κανένας νομικός δεν μπορεί να εγείρει αμφιβολία ότι θα υπάρξει καταδικαστική απόφαση».

Η δίκη «άργησε δεκαετίες»

Το κτίριο όπου θα διεξαχθεί η δίκη του Όσκαρ Γκρένινγκ

Τα επιβαρυντικά στοιχεία του κατηγορητηρίου προέρχονται από τη ναζιστική επιχείρηση εκκαθάρισης στην Ουγγαρία από τις 16 Μαΐου έως τις 11 Ιουλίου 1944, κατά την οποία εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς περίπου 425.000 Εβραίοι. Περίπου 300.000 εξ αυτών εκτελέστηκαν στους θαλάμους αερίων. Στο ναζιστικό στρατόπεδο εξόντωσης κατέφθασαν συνολικά εκείνο το διάστημα 137 σιδηροδρομικοί συρμοί. Ο Γκρένινγκ δούλευε τότε στη σιδηροδρομική ράμπα του στρατοπέδου, όντας παρών στη διαδικασία διαλογής των ανθρώπων σε «ικανούς για εργασία» και «άχρηστους». Γνώριζε ποιοι από αυτούς θα εκτελούνταν. Περισυνέλεγε τα προσωπικά τους αντικείμενα από την αποβάθρα «προκειμένου να εξαφανιστούν τα ίχνη των μαζικών εκτελέσεων για τους αιχμαλώτους που θα ακολουθούσαν», αναφέρεται μεταξύ άλλων στις 85 σελίδες του κατηγορητηρίου.

Αυτή η δίκη «άργησε δεκαετίες», υπογράμμισε ο Κρίστοφ Χόιμπνερ, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για το Άουσβιτς, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι ο «κατηγορούμενος πέρασε τις σημαντικότερες δεκαετίες της ζωής του εν ειρήνη και ελευθερία εντός της κοινωνίας». Ένας από τους λόγους που καθυστέρησε τόσο πολύ η εκδίκαση της υπόθεσης του Γκρένινγκ οφείλεται σε αλλαγές στη σχετική νομολογία. Τις δεκαετίες του 1960-70 ίσχυε η αρχή ότι πρέπει να αποδεικνύεται ότι ο εκάστοτε δράστης έχει διαπράξει μια συγκεκριμένη πράξη. Αυτό άλλαξε με την καταδικαστική απόφαση δικαστηρίου του Μονάχου εναντίον του Τζον Ντεμιανγιούκ, του πρώην φρουρού του ναζιστικού στρατοπέδου εξόντωσης Σομπιμπόρ στην Πολωνία. Σε αυτόν επιβλήθηκε το 2011 ποινή πενταετούς κάθειρξης για συνέργεια στην εκτέλεση περισσότερων από 28.000 Εβραίων, παρότι δεν στάθηκε δυνατή η απόδειξη της άμεσης εμπλοκής του.

«Μία απάντηση στο πνεύμα της δικαιοσύνης»

Αυτή η δίκη «άργησε δεκαετίες», τόνισε ο Κρίστοφ Χόιμπνερ, αντιπρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για το Άουσβιτς

Ο Όσκαρ Γκρένινγκ είχε βρεθεί στο στόχαστρο της δικαιοσύνης ήδη πριν από 30 χρόνια. Η υπόθεση, η εκδίκαση της οποίας είχε ξεκινήσει το 1985, είχε μπει στο αρχείο ελλείψει στοιχείων. Ο κατηγορούμενος είχε ισχυριστεί τότε ότι «απλά πρόσεχε βαλίτσες». Παρότι μάλιστα είχε παραδεχθεί ότι γνώριζε πως εκτελούνταν Εβραίοι, είχε πει «δεν σκότωσα κανέναν». Η απόφαση στη δίκη που ξεκινά σήμερα αναμένεται να ανακοινωθεί στο τέλος Ιουλίου. Στο δικαστήριο θα καταθέσουν περισσότεροι από 60 πολιτικοί ενάγοντες, που ήρθαν στη Γερμανία από τις ΗΠΑ, την Ουγγαρία, τον Καναδά και το Ισραήλ.

Όπως επισήμανε στην DW o δικηγόρος Τόμας Βάλτερ, «οι πολιτικοί ενάγοντες αναμένουν το δικαστήριο να ξαναδώσει στους εκτελεσμένους συγγενείς τους φωνή, πρόσωπο και ανθρώπινη αξιοπρέπεια μέσα από μία αρμόζουσα αντιμετώπιση της δίκης. Είναι σημαντικό γι' αυτούς να εισακουστούν από τη γερμανική δικαιοσύνη, ίσως ακόμη και να υπάρξει διάλογος με τον κατηγορούμενο και μετά από όλο αυτό το διάστημα να ακολουθήσει μία απάντηση στο πνεύμα της δικαιοσύνης».

Iveta Ondruskova / Άρης Καλτιριμτζής