ΜΟΥΣΤΑΦΑ ΑΚΙΝΤΖΙ: ΨΥΧΡΟΛΟΥΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΙΚΗΤΗ ΤΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΣΤΑ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΑ

Πριν το Κυπριακό πρέπει να λύσει το... πρόβλημα με τον Ερντογάν

Μαζεύει η Αγκυρα το «λουρί» στον νέο ηγέτη των Τουρκοκυπρίων, Μουσταφά Ακιντζί, στέλνοντας το μήνυμα ότι η Τουρκία έχει τον πρώτο λόγο στο Κυπριακό, σε μια ευαίσθητη συγκυρία, καθώς ξεκινά ατύπως αύριο η νέα διαδικασία για το Κυπριακό, ενώ η Αθήνα επιχειρεί να διερευνήσει τις προθέσεις της τουρκικής κυβέρνησης για βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Η ανάδειξη στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων του «αριστερού», φιλελεύθερου -και θιασώτη της διακοινοτικής συνεργασίας και συμφιλίωσης- Μουσταφά Ακιντζί προκάλεσε αισθήματα ικανοποίησης και προσδοκίες στην άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής, ενώ είναι ενδεικτικό ότι αύριο σπεύδει στο νησί ο απεσταλμένος του ΟΗΕ, Ε. Αϊντα, προκειμένου να εκμεταλλευθεί το μομέντουμ και να εξασφαλίσει το «πράσινο φως» για επανέναρξη των συνομιλιών.

Ομως από την πρώτη στιγμή και πριν ακόμη αναλάβει τα καθήκοντά του, ο κ. Ακιντζί αντιλήφθηκε πόσο δύσκολη θα είναι η σχέση του με την Αγκυρα, καθώς ο ίδιος ο Ερντογάν έσπευσε να δείξει ποιος είναι το «αφεντικό».

Αφορμή για την πρώτη αψιμαχία έδωσε η αναφορά του Ακιντζί ότι «ΤΔΒΚ και Τουρκία είναι αδελφές χώρες». Οργισμένος ο Ερντογάν απάντησε ότι ο Ακιντζί «πρέπει να προσέχει τι λέει», προσθέτοντας ότι «η Τουρκία είναι η μητέρα-πατρίδα και η ΤΔΒΚ είναι παιδί-πατρίδα» (yavru vatan). Με προσβλητικό τρόπο, μάλιστα, υπενθύμισε ότι η Τουρκία έχει καταβάλει μεγάλο αντίτιμο στην Κύπρο, καθώς έχει πεσόντες στο νησί, και ότι σήμερα συνεχίζει να στηρίζει τη Βόρεια Κύπρο με 1 δισ. δολάρια τον χρόνο. Δεν είναι τυχαίο ότι το τουρκικό κρατικό πρακτορείο ειδήσεων «Ανατολού» την Παρασκευή, λίγες ώρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του κ. Ακιντζί, δημοσίευσε τηλεγράφημα με τίτλο: «Η Τουρκία εδωσε 9 δισ. δολάρια στους Τουρκοκυπρίους από το 2006», που παρουσίαζε στατιστικές με τις οικονομικές σχέσεις Τουρκίας - ψευδοκράτους, στέλνοντας σαφές μήνυμα στον νέο Τουρκοκύπριο ηγέτη.

Ο Νίκος Κοτζιάς πάει στην Αγκυρα για συνομιλίες με τον ομόλογό του Μ. Τσαβούσογλου και δύο μέρες μετά στην Αττάλεια στο πλαίσιο Υπουργικής Συνόδου του ΝΑΤΟ.

Ο Μ. Ακιντζί προσπάθησε να χαμηλώσει τους τόνους, αλλά ο Ερντογάν συνέχισε την επόμενη ημέρα προειδοποιώντας τον ότι «δεν μπορεί να κάνει του κεφαλιού του», με τον Νταβούτογλου, μάλιστα, να προβλέπει ότι και αυτός θα προσαρμοστεί όπως έγινε και με τον επίσης «αριστερό» Ταλάτ.

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, μάλιστα, υποχρεώθηκε να ακυρώσει τη συνάντηση που επρόκειτο να έχει χθες με τον Ν. Αναστασιαδη, καθώς του έγινε η σύσταση ότι η πρώτη επίσκεψή του πρέπει να είναι στην Αγκυρα, όπου και είχε προγραμματιστεί συνάντησή του -επίσης χθες- με τον Τ. Ερντογάν.

Ο Μ. Ακιντζί, απόμαχος του σχεδίου Ανάν και σθεναρός υποστηρικτής κάθε προσπάθειας για λύση, ήταν μέχρι πρόσφατα αρχηγός ενός πολύ μικρού κόμματος και όταν τέθηκε θέμα υποψηφιότητάς του, επεδίωξε να εκμεταλλευτεί τη δυσαρέσκεια των Τουρκοκυπρίων στην εσωτερική διακυβέρνηση Ερογλου και στην πολυδιάσπαση της Κεντροδεξιάς, και έτσι κατόρθωσε να περάσει στον β' γύρο των «εκλογών» συσπειρώνοντας γύρω του σχεδόν όλη την αντιπολίτευση.

Δήμαρχος στα Κατεχόμενα

Ο Μ. Ακιντζί είναι συμπατριώτης του Ν. Αναστασιάδη, καθώς κατάγεται από τη Λεμεσό. Η πιο σημαντική στιγμή στην πολιτική του πορεία ήταν όταν τη δεκαετία του '80 διατέλεσε δήμαρχος στο κατεχόμενο τμήμα της Λευκωσίας και πρωτοστάτησε σε συνεργασία με τον επί σειρά ετών δήμαρχο της Λευκωσίας Λέλο Δημητριάδη, στο σχέδιο του κοινού αποχετευτικού συστήματος της διχοτομημένης πόλης. Για πολλούς αποτελεί πιο προοδευτική, ακόμη και από τον Ταλάτ, προσωπικότητα σε ό,τι αφορά τις διαθέσεις του για επίλυση του Κυπριακού.

Πάντως η πρώτη θέση που διατύπωσε σχετικά με την προώθηση των ΜΟΕ και το ενδεχόμενο επιστροφής των Βαρωσίων συνδέθηκε με τους όρους που έθετε και πριν η τουρκική πλευρά, για άνοιγμα του λιμανιού της Αμμοχώστου για τις ανάγκες των Τουρκοκυπρίων και απευθείας πτήσεις στο παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου στα Κατεχόμενα.

Ο κ. Ακιντζί επανέφερε και τη διασύνδεση νερού - φυσικού αερίου, αναφερόμενος στον αγωγό νερού από την Τουρκία προς τα Κατεχόμενα, που θα μπορούσε κατά την αντίληψη των Τουρκοκυπρίων να μπει στη διαπραγματευτική ζυγαριά με το φυσικό αέριο.

Οι προθέσεις του Μ. Ακιντζί δεν αμφισβητούνται, αλλά τα διαπραγματευτικά περιθώρια που θα του επιτρέψει η Αγκυρα θα διαπιστωθούν στην πράξη τις επόμενες εβδομάδες. Η παρουσία πάντως ενός γνωστού για τη μετριοπάθειά του πολιτικού στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων δημιουργεί κλίμα μεγαλύτερης διαπραγματευτικής πίεσης προς τη Λευκωσία, όπως είχε συμβεί αρχικά με την εκλογή Ταλάτ στα Κατεχόμενα.

ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΑ
Ξεκινούν οι συνομιλίες για την υιοθέτηση νέων ΜΟΕ

Οι συνομιλίες στο Κυπριακό ξεκινούν, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς θα επιχειρήσει να πιάσει και πάλι τον «μίτο» των ελληνοτουρκικών σχέσεων, επισκεπτόμενος την Αγκυρα για συνομιλίες με τον ομόλογό του, Μ. Τσαβούσογλου, με τον οποίο θα συναντηθεί και πάλι δύο ημέρες αργότερα, στην Αττάλεια, στο πλαίσιο της Υπουργικής Συνόδου του ΝΑΤΟ. Θα πρόκειται για μια πρώτη εφ' όλης της ύλης συζήτηση μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών που εκ των πραγμάτων θα συμπεριλάβουν στην ατζέντα τους το Κυπριακό, το μεταναστευτικό, την οικονομική και ενεργειακή συνεργασία και φυσικά το θέμα των εντάσεων στο Αιγαίο.

Ο κ. Κοτζιάς πρόκειται να αναβιώσει και πάλι τη συζήτηση που είχε αποτελματωθεί για υιοθέτηση νέων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης και ήδη έχει γίνει η πρώτη συνάντηση μεταξύ του γ.γ. του ΥΠΕΞ, πρέσβη Δ. Παρασκευόπουλου, και του Τούρκου υφυπουργού Εξωτερικών, Φ. Σινιρλίογλου. Οι επιδιώξεις των δύο πλευρών αυτήν τη φορά, όμως, είναι διαφορετικές, καθώς η Ελλάδα επιθυμεί να υπάρξουν ΜΟΕ που θα αποτρέπουν π.χ. τις υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών πάνω από τα ελληνικά νησιά αλλά και πλόες τουρκικών πολεμικών μέχρι το? Σούνιο.

Δύο κίνδυνοι
Η τουρκική πλευρά δημοσίως έχει θέσει ζήτημα αμοιβαίας μείωσης των πεδίων βολής που δεσμεύονται για ασκήσεις για μεγάλο διάστημα στα διεθνή ύδατα και στον εναέριο χώρο του Αιγαίου.

Οι δύο χώρες από την περίοδο της θητείας του Γ. Παπανδρέου στο ΥΠΕΞ έχουν υιοθετήσει σχεδόν 30 στρατιωτικού περιεχομένου ΜΟΕ που προστέθηκαν στο βασικό κείμενο του Μνημονίου Παπούλια - Γιλμάζ, το υπεγράφη στη Βουλιαγμένη το 1988 και καθορίζει τον τρόπο διεξαγωγής ασκήσεων και στρατιωτικών δραστηριοτήτων των ενόπλων δυνάμεων των δύο χωρών. Ενα πλαίσιο που ποτέ δεν τηρήθηκε με συνέπεια από την Τουρκία, λόγω των νέων τετελεσμένων που επεχείρησε να επιβάλει από το 1995 με το casus belli και κατόπιν με τις «γκρίζες ζώνες».

Η συζήτηση για τα ΜΟΕ υποκρύπτει δύο «κινδύνους», τους οποίους θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι Ελληνες συνομιλητές του Φ. Σινιρλίογλου: να μην εκτραπεί η συζήτηση σε συνομιλίες που αφορούν κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας και συγχρόνως να αποφευχθεί η εικόνα «φινλανδοποίησης» του Αιγαίου. Πολλές από τις υπερπτήσεις επιστρατεύονται συνήθως ως «μη διπλωματικά μέσα» προς απάντηση ελληνικών δηλώσεων και ενεργειών και είναι όλες αποτέλεσμα παραβιάσεων του ελληνικού εναέριου χώρου. Η βάση των παραβιάσεων αυτών είναι η μη αναγνώριση από την Τουρκία της περιοχής μεταξύ 6 και 10 ν.μ. ως ελληνικού εναέριου χώρου, ενώ είναι γνωστό ότι η Τουρκία ουδέποτε αποκήρυξε την πολιτική των «γκρίζων ζωνών», βάσει της οποίας αμφισβητείται η ελληνική κυριαρχία σε έναν αριθμό νησίδων, ακόμη και κατοικημένων, στο Αιγαίο.

Σε ό,τι αφορά μάλιστα τη συζήτηση περί πεδίων βολής, εφόσον η Ελλάδα αποδεχθεί τις τουρκικές ιδέες, θα απολέσει έναν κρίσιμο χώρο για τις ασκήσεις της Πολεμικής Αεροπορίας, ενώ λόγω της ιδιότυπης γεωγραφικής δομής θα δοθεί η εντύπωση ότι μεγάλο μέρος του διεθνούς χώρου του Αιγαίου, που διαχέεται μεταξύ των ελληνικών νησιών, είναι «ουδετεροποιημένη» περιοχή.

ΝΕΟ ΒΙΒΛΙΟ
Οι δύσκολες «Ελληνο-τουρκικές σχέσεις» τα τελευταία 90 χρόνια

Μια πρώτη ευκαιρία για ένα δημόσιο «διερευνητικό» ντιμπέιτ για την πολιτική της νέας κυβέρνησης στα Ελληνοτουρκικά θα δοθεί αύριο (Μέγαρο Μουσικής 7.00 μ.μ.) στην παρουσίαση της εντυπωσιακής σε όγκο και περιεχόμενο έκδοσης του καθηγητή Αγγελου Συρίγου «Ελληνοτουρκικές σχέσεις», όπου θα συμμετάσχουν ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, ο πρώην υφυπουργός, καθηγητής και πρώην δικαστής του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Χρήστος Ροζάκης, ο καθηγητής Στέλιος Περράκης και ο επίσης καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου.

Το βιβλίο του Α. Συρίγου αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη μέχρι τώρα προσπάθεια καταγραφής, ανάλυσης και αποτίμησης του συνόλου των ελληνοτουρκικών σχέσεων από τη Συνθήκη των Μουδανιών μέχρι σήμερα.

Στις σχεδόν 900 σελίδες του το βιβλίο «Ελληνοτουρκικές Σχέσεις» (Εκδόσεις Πατάκη) καταγράφει με επιστημονική αρτιότητα αλλά και δημοσιογραφική ματιά τη διαμόρφωση των πάντοτε δύσκολων και περίπλοκων ελληνοτουρκικών σχέσεων στη διάρκεια σχεδόν 90 ετών, φιλοδοξώντας να αποτελέσει μια από τις πιο σημαντικές πηγές τόσο για ερευνητές όσο και για τους απλούς αναγνώστες.

Η θεματολογία του βιβλίου, πέραν των γνωστών μεγάλων και κομβικών κεφαλαίων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, επιχειρεί μια πρωτότυπη κωδικοποίηση, χρήσιμη για τον αναγνώστη. Μετά την καταγραφή και ανάλυση της πορείας που οδήγησε στο 1974, ένα μεγάλο κεφάλαιο του βιβλίου αναλύει το τοπίο στις σχέσεις των δύο χωρών («Ελληνοτουρκικές εκκρεμότητες πριν το 1974»), όπου ο αναγνώστης διαπιστώνει το πόσο δραματικά ανέτρεψε ένα δύσκολο modus vivendi η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αλλά και η επιβολή στην ατζέντα των σχέσεων των θεμάτων της υφαλοκρηπίδας και της αναζήτησης υδρογονανθράκων στο Αιγαίο.

Αναλυτικό και διδακτικό
Με εξαντλητικό αλλά ιδιαίτερα «διδακτικό» τρόπο αναλύονται οι διαφορές που προστέθηκαν στις παλιές εκκρεμότητες, που αφορούν κυριαρχικά δικαιώματα και δικαιοδοσίες στο Αιγαίο, οι προσπάθειες επιβολής τετελεσμένων στο Αιγαίο από την Τουρκία ήδη από την πρώτη έξοδο του Σισμίκ και με τρόπο συνεκτικό παρουσιάζεται η διαδικασία από την εποχή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο πέρασμα στην περίοδο του Ανδρέα Παπανδρέου, όπου σφραγίστηκε με το Νταβός και κατόπιν με την προσπάθεια του Κ. Μητσοτάκη να βρει δίαυλο συνεννόησης και συμφωνίας με τον Οζάλ, προσπάθειες που διακόπηκαν με τον θάνατο του Τούρκου ηγέτη.

Στο βιβλίο του ο Αγγελος Συρίγος επιχειρεί να καταγράψει και να αναδείξει τις νέες διαστάσεις και τα νέα προβλήματα που προέκυψαν μετά το τουρκικό casus belli και κυρίως με την προβολή της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών» στο επεισόδιο των Ιμίων.

Με ανάλυση των διαδικασιών που οδήγησαν στο σχέδιο Ανάν και την κληρονομιά του στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τις διαστάσεις των ευρωτουρκικών σχέσεων, που επηρέασαν βαθιά τις διμερείς σχέσεις, αλλά και τη σε πολλά σημεία τους ακόμη συσκοτισμένη διαδικασία των διερευνητικών συνομιλιών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας ο συγγραφέας προχωρά σε μια τολμηρή αποτίμηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων μετά το 1974, όπου καταγράφονται με πληρότητα το σημερινό τοπίο και το υπόβαθρο των εκκρεμοτήτων και διαφορών, αλλά συγχρόνως διατυπώνονται και προτάσεις πολιτικής... Είναι μια χρήσιμη επιτομή των ελληνοτουρκικών σχέσεων και της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής και αποτελεί ήδη βιβλίο αναφοράς.

ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
nmeletis@pegasus.gr