Η ασύλληπτη μεταμόρφωση ενός γίγαντα

Της Ζέζας Ζήκου

Η Κίνα είχε πάντα μια πολύ διαφορετική αίσθηση του χρόνου από τη Δύση. Οταν ο Κίσινγκερ ρώτησε τον Τσου Ενλάι τι γνώμη είχε για τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, ο τότε πρωθυπουργός της Κίνας αποκρίθηκε ότι ήταν πολύ νωρίς για να απαντήσει. Εχοντας γιορτάσει τα 63 χρόνια από την ανακήρυξη της Λαϊκής Δημοκρατίας, η νέα Κίνα στροβιλίζεται στον ρυθμό μιας ξέφρενης μεταμόρφωσης, που ξεπερνάει κατά πολύ τον πυρετό του χρυσού στην αμερικανική Αγρια Δύση και την ιλιγγιώδη οικοδόμηση της Νέας Υόρκης στις αρχές του εικοστού αιώνα. Μια αίσθηση ισχύος, που μετατράπηκε σχεδόν σε δέος όταν αντικρίσαμε με τη Μαρίτα από την ιστορική προκυμαία Bund της Σαγκάης, στην απέναντι όχθη του ποταμού, την καινούργια συνοικία Pudong με τους φουτουριστικούς ουρανοξύστες, που υψώνονται μεγαλόπρεπα φωτισμένοι στον νυχτερινό ουρανό, συρρικνώνοντας κατά τι το νεοϋορκέζικο Μανχάταν στη μνήμη μου. Ενα από τα πιο προνομιακά σημεία θέασης των οβιδιακών μεταμορφώσεων που έχει υποστεί μέσα σε πολύ λίγο χρόνο το Πεκίνο είναι η λεγόμενη «Χρηματιστηριακή Οδός», το αντίστοιχο της Wall Street της Νέας Υόρκης. Γύρω από αυτήν εκτείνεται μια ολόκληρη πόλη μέσα στην πόλη, που φτιάχτηκε τα τελευταία 10 χρόνια και συνεχίζει να επεκτείνεται. Πρόκειται για την «Κεντρική Επιχειρηματική Περιοχή» (CBD), όπως τη βάφτισε η κυβέρνηση, που βάλθηκε να συγκεντρώσει σ’ ένα αχανές δάσος από πανύψηλα γυάλινα κτίρια χρηματιστικές επιχειρήσεις, επενδυτικούς ομίλους, εταιρείες νέων τεχνολογιών και MME. Ωστόσο, το κυνήγι του χρυσού δεν είναι ειδυλλιακή υπόθεση ούτε στην Αγρια Ανατολή της σημερινής Κίνας. Σε πολλές περιπτώσεις, η «αναμόρφωση» των συνοικιών έγινε εντελώς πραξικοπηματικά: φτωχοί άνθρωποι που έμεναν εκεί για χρόνια έμαθαν ξαφνικά ότι ξεριζώνονται με απόφαση των Αρχών, με πολύ μικρή αποζημίωση και με την αγωνία της αναζήτησης νέας δουλειάς και στέγης. Οι εξεγέρσεις εργατών και αγροτών για απαλλοτριώσεις ήταν συνηθισμένο φαινόμενο. Παραδοσιακά εξισωτική κοινωνία, η μεταμαοϊκή Κίνα εξελίσσεται σε χώρα εκρηκτικών αντιθέσεων. Εξήντα τρία χρόνια μετά τη θεμελίωση της Λαϊκής Δημοκρατίας από τη νικηφόρο στρατιά του Μάο και τριάντα τρία χρόνια μετά την έναρξη των φιλελεύθερων οικονομικών μεταρρυθμίσεων, η Κίνα, ικανή για το καλύτερο και το χειρότερο, παραμένει ο μεγάλος, ο πάρα πολύ μεγάλος «άγνωστος Χ» στους συσχετισμούς δυνάμεων που θα κρίνουν το μέλλον του κόσμου. Για την ώρα, η μεταμαοϊκή Κίνα αναστατώνει τον κόσμο μας με την αχαλίνωτη ορμή της να τον κατακτήσει. Η ανισομερής ανάπτυξη, ωστόσο, συνιστά ταυτοχρόνως και παράγοντα εκρηκτικής εσωτερικής αστάθειας. Οι ίδιοι οι Κινέζοι λένε ότι το Σιάν συμβολίζει την Κίνα του χθες, το Πεκίνο την Κίνα του σήμερα και η Σαγκάη την Κίνα του αύριο. Η πραγματικότητα είναι ότι ο «δράκος» είναι γεμάτος από οξυμένες αντιφάσεις που έχουν επιφέρει οι ταχύτατες κοινωνικές μεταλλαγές. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο εσωτερικών ανατροπών, αλλά είναι αξιοσημείωτο ότι και η αναδυόμενη μεγαλοεπιχειρηματική τάξη αποδέχεται τον ρόλο του κομμουνιστικού κόμματος στη μεταβατική περίοδο. Iσως, επειδή σ’ ένα σημαντικό ποσοστό προέρχεται από την κομματικο-κρατική γραφειοκρατία και σήμερα έχει δημιουργηθεί μια νέα ώσμωση. Iσως, επειδή φοβάται ότι ο πολυκομματισμός θα λειτουργούσε αποσταθεροποιητικά. Oπως και να έχουν τα πράγματα, το συμπέρασμα είναι ότι οι ισχυροί κοινωνικοί παίκτες στην Κίνα δεν είναι διατεθειμένοι να συγκρουσθούν. Το κλίμα της διάχυτης αισιοδοξίας για το μέλλον φαίνεται να επηρεάζει και τις κατώτερες τάξεις, γεγονός που, κόντρα στις οξυμένες αντιφάσεις, προσδίδει κάποια ευστάθεια.  ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ