Η αδιέξοδη πολιτική της λιτότητας στην Ευρώπη
JOSEPH STIGLITZ*
Εάν η λιτότητα δεν υποχωρήσει και η δομή της Ευρωζώνης δεν αναδιαμορφωθεί, τότε δεν πρόκειται να επέλθει ανάπτυξη. Επιτέλους, οι Ηνωμένες Πολιτείες δείχνουν σημάδια ανάκαμψης από την κρίση, η οποία ξέσπασε τα τελευταία χρόνια της προεδρίας του Τζορτζ Μπους του νεότερου.
Τότε, η παρ’ ολίγον διάλυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας προκάλεσε κραδασμούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, δεν πρόκειται για μία ρωμαλέα ανάκαμψη, δεδομένου ότι το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε είναι ότι τουλάχιστον δεν βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στο πού θα μπορούσε να βρίσκεται η αμερικανική οικονομία και πού βρίσκεται σήμερα. Εάν μικραίνει, αυτό συμβαίνει με αργούς ρυθμούς, οπότε η προκληθείσα ζημία από την κρίση φαίνεται να είναι μακροπρόθεσμη.
Στην Ευρώπη το χάσμα μεταξύ του πού βρίσκεται η οικονομία της και του πού θα είχε φθάσει εάν δεν ξεσπούσε η κρίση χρέους εξακολουθεί να διευρύνεται. Στις πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι μικρότερο από εκείνο προ κρίσης. Η χαμένη πενταετία εξελίσσεται σε χαμένη δεκαετία.
Πίσω από τις ψυχρές στατιστικές, ζωές καταστρέφονται, όνειρα χάνονται και οικογένειες διαλύονται, καθώς η στασιμότητα στη μία χώρα και η ύφεση αλλού μετρούν χρόνια. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ενωση διαθέτει εξαιρετικά εκπαιδευμένους και προικισμένους ανθρώπους, οι χώρες - μέλη έχουν ισχυρά νομικά πλαίσια και εύρυθμες κοινωνίες, ενώ πριν από την κρίση είχαν και εύρυθμες οικονομίες.
Πάντως, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί να θεωρηθεί θύμα. Οι ΗΠΑ κακοδιαχειρίστηκαν την οικονομία τους, αλλά δεν επέβαλαν το βάρος της παγκόσμιας κρίσης στην Ευρώπη. Η ασθένεια της Γηραιάς Ηπείρου οφείλεται στην ίδια και σε μία σειρά διαδοχικά εσφαλμένων αποφάσεων, αρχής γενομένης από τη θέσπιση του κοινού νομίσματος.
Η τωρινή χαοτική κατάσταση πηγάζει από την προσκόλληση σε ξεπερασμένα πιστεύω για τις καλολαδωμένες μηχανές των αγορών, οι οποίες λειτουργούν χωρίς το μειονέκτημα του ανταγωνισμού και της πληροφόρησης. Ενας ακόμη παράγοντας είναι και η ύβρις. Πώς αλλιώς να εξηγήσεις το ότι τη μία χρονιά μετά την άλλη οι προβλέψεις των Ευρωπαίων αξιωματούχων σχετικά με τις επιπτώσεις από την πολιτική που εφαρμόζουν διαψεύδονται συνεχώς;
Δεν φταίνε οι χώρες που εφαρμόζουν τις εν λόγω πολιτικές, αλλά το ότι αυτές βασίζονται σε λανθασμένα μοντέλα. Το δράμα της Ευρώπης σαφώς και δεν έχει ακόμη τελειώσει. Μία από τις δυνάμεις της είναι η ζωντάνια της δημοκρατίας της. Δυστυχώς το ευρώ αφαίρεσε από τους πολίτες, και ειδικά στις χώρες όπου χειμάζει η κρίση, το να έχουν τον οποιοδήποτε λόγο πάνω στην οικονομική τους μοίρα. Πόσο μπορεί αυτό να συνεχιστεί; Σε όλη την Ευρώπη παρατηρείται ανησυχητική άνοδος των ακραίων εθνικιστικών σχημάτων, που αντιτάσσονται στις αρχές του Διαφωτισμού, οι οποίες έκαναν τόσο επιτυχημένη τη Γηραιά Ηπειρο. Σήμερα η Ελλάδα την θέτει και πάλι σε δοκιμασία. Η κάμψη του ΑΕΠ της χώρας την τελευταία τετραετία είναι χειρότερη από εκείνη της Αμερικής το 1930. Η ανεργία των νέων ξεπερνάει το 50%. Το αριστερό κόμμα της αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ δεσμεύεται να αναδιαπραγματευθεί τους όρους του πακέτου διάσωσης της Ελλάδας και προηγείται στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις. Εάν νικήσει χωρίς να λάβει την εξουσία, ένας βασικός λόγος θα είναι ο φόβος για την αντίδραση της Ε.Ε. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι η Ελλάδα, αλλά η Ευρώπη. Εάν, λοιπόν, η Ευρώπη και ειδικά η Ευρωζώνη δεν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και δεν απορρίψει τη λιτότητα, τότε καθίσταται αναπόφευκτη η λαϊκή αντεπίθεση. Η Ελλάδα ίσως αντέξει αυτή τη φορά. Αλλά αυτή η οικονομική τρέλα δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Πόσο περισσότερο πόνο πρέπει να υποστεί η Ευρώπη, πριν αποκαταστήσει τον ορθό λόγο;
Τότε, η παρ’ ολίγον διάλυση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας προκάλεσε κραδασμούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Ωστόσο, δεν πρόκειται για μία ρωμαλέα ανάκαμψη, δεδομένου ότι το καλύτερο που μπορούμε να περιμένουμε είναι ότι τουλάχιστον δεν βαθαίνει το χάσμα ανάμεσα στο πού θα μπορούσε να βρίσκεται η αμερικανική οικονομία και πού βρίσκεται σήμερα. Εάν μικραίνει, αυτό συμβαίνει με αργούς ρυθμούς, οπότε η προκληθείσα ζημία από την κρίση φαίνεται να είναι μακροπρόθεσμη.
Στην Ευρώπη το χάσμα μεταξύ του πού βρίσκεται η οικονομία της και του πού θα είχε φθάσει εάν δεν ξεσπούσε η κρίση χρέους εξακολουθεί να διευρύνεται. Στις πιο πολλές ευρωπαϊκές χώρες, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι μικρότερο από εκείνο προ κρίσης. Η χαμένη πενταετία εξελίσσεται σε χαμένη δεκαετία.
Πίσω από τις ψυχρές στατιστικές, ζωές καταστρέφονται, όνειρα χάνονται και οικογένειες διαλύονται, καθώς η στασιμότητα στη μία χώρα και η ύφεση αλλού μετρούν χρόνια. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ενωση διαθέτει εξαιρετικά εκπαιδευμένους και προικισμένους ανθρώπους, οι χώρες - μέλη έχουν ισχυρά νομικά πλαίσια και εύρυθμες κοινωνίες, ενώ πριν από την κρίση είχαν και εύρυθμες οικονομίες.
Πάντως, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπορεί να θεωρηθεί θύμα. Οι ΗΠΑ κακοδιαχειρίστηκαν την οικονομία τους, αλλά δεν επέβαλαν το βάρος της παγκόσμιας κρίσης στην Ευρώπη. Η ασθένεια της Γηραιάς Ηπείρου οφείλεται στην ίδια και σε μία σειρά διαδοχικά εσφαλμένων αποφάσεων, αρχής γενομένης από τη θέσπιση του κοινού νομίσματος.
Η τωρινή χαοτική κατάσταση πηγάζει από την προσκόλληση σε ξεπερασμένα πιστεύω για τις καλολαδωμένες μηχανές των αγορών, οι οποίες λειτουργούν χωρίς το μειονέκτημα του ανταγωνισμού και της πληροφόρησης. Ενας ακόμη παράγοντας είναι και η ύβρις. Πώς αλλιώς να εξηγήσεις το ότι τη μία χρονιά μετά την άλλη οι προβλέψεις των Ευρωπαίων αξιωματούχων σχετικά με τις επιπτώσεις από την πολιτική που εφαρμόζουν διαψεύδονται συνεχώς;
Δεν φταίνε οι χώρες που εφαρμόζουν τις εν λόγω πολιτικές, αλλά το ότι αυτές βασίζονται σε λανθασμένα μοντέλα. Το δράμα της Ευρώπης σαφώς και δεν έχει ακόμη τελειώσει. Μία από τις δυνάμεις της είναι η ζωντάνια της δημοκρατίας της. Δυστυχώς το ευρώ αφαίρεσε από τους πολίτες, και ειδικά στις χώρες όπου χειμάζει η κρίση, το να έχουν τον οποιοδήποτε λόγο πάνω στην οικονομική τους μοίρα. Πόσο μπορεί αυτό να συνεχιστεί; Σε όλη την Ευρώπη παρατηρείται ανησυχητική άνοδος των ακραίων εθνικιστικών σχημάτων, που αντιτάσσονται στις αρχές του Διαφωτισμού, οι οποίες έκαναν τόσο επιτυχημένη τη Γηραιά Ηπειρο. Σήμερα η Ελλάδα την θέτει και πάλι σε δοκιμασία. Η κάμψη του ΑΕΠ της χώρας την τελευταία τετραετία είναι χειρότερη από εκείνη της Αμερικής το 1930. Η ανεργία των νέων ξεπερνάει το 50%. Το αριστερό κόμμα της αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ δεσμεύεται να αναδιαπραγματευθεί τους όρους του πακέτου διάσωσης της Ελλάδας και προηγείται στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις. Εάν νικήσει χωρίς να λάβει την εξουσία, ένας βασικός λόγος θα είναι ο φόβος για την αντίδραση της Ε.Ε. Ωστόσο, το θέμα δεν είναι η Ελλάδα, αλλά η Ευρώπη. Εάν, λοιπόν, η Ευρώπη και ειδικά η Ευρωζώνη δεν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις και δεν απορρίψει τη λιτότητα, τότε καθίσταται αναπόφευκτη η λαϊκή αντεπίθεση. Η Ελλάδα ίσως αντέξει αυτή τη φορά. Αλλά αυτή η οικονομική τρέλα δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Πόσο περισσότερο πόνο πρέπει να υποστεί η Ευρώπη, πριν αποκαταστήσει τον ορθό λόγο;
* Nομπελίστας, το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Project Sydnicate.
No comments:
Post a Comment