Κοινωνία & Πολιτισμός «2084. Το τέλος του κόσμου»

Κοινωνία & Πολιτισμός

«2084. Το τέλος του κόσμου»

Στο πρόσφατο μυθιστόρημά του ο αλγερινός συγγραφέας Μπουαλέμ Σανσάλ παρουσιάζει ένα υποθετικό φονταμενταλιστικό καθεστώς με ισλαμιστικά στοιχεία να εδραιώνει την κυριαρχία του στην Ευρώπη. Συνέντευξη στη DW.

Ο πολυγραφότατος αλγερινός συγγραφέας Μπουαλέμ Σανσάλ πιστεύει ότι τα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι την περασμένη εβδομάδα ήταν αναμενόμενα για κάποιον που παρακολουθεί την εξέλιξη του ακραίου ισλαμισμού στον κόσμο και ειδικότερα την Ευρώπη κατά τα τελευταία χρόνια. «Αυτό που με εκπλήσσει είναι ότι συνέβησαν με τόση καθυστέρηση. Ο διεθνής τζιχαντισμός έχει κηρύξει πόλεμο κατά της Ευρώπης, με αγαπημένο στόχο τη Γαλλία, μετά την έναρξη των επιθέσεων στη Συρία. Ο πόλεμος έχει ξεκινήσει προ πολλού και θα διαρκέσει για πολύ», είπε ο Σανσάλ σε συνέντευξή του στη Deutsche Welle.

O αλγερινός συγγραφέας έχει ασχοληθεί διεξοδικά στα έργα του με το Ισλάμ αλλά και τον φονταμενταλισμό, ως φαινόμενο που διαχέεται σε κάθε έκφανση της ζωής των πιστών που ριζοσπαστικοποιούνται. «Ο όρκος των βαρβάρων», «Ο γερμανός μουτζαχεντίν ή το ημερολόγιο των αδελφών Σίλλερ», «Κυβερνώντας στο όνομα του Αλλάχ», «Οδός Δαρβίνου» είναι μερικά από τα πιο γνωστά του βιβλία. Όλα με κάποιο τρόπο θίγουν πτυχές του Ισλάμ, από την πιο αγνή στην πιο ακραία εκδοχή του. Το νέο του βιβλίο που κυκλοφόρησε μόλις τον περασμένο Άυγουστο από τις γαλλικές εκδόσεις Gallimard και τιμήθηκε με το Μεγάλο Βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας φαντάζει πιο επίκαιρο από ποτέ, σχεδόν προφητικό. «2084. Το τέλος του κόσμου» είναι ο τίτλος και όπως γίνεται αμέσως αντιληπτό εντάσσεται στην οργουελική παράδοση των τελεολογικών αναγνώσεων του κόσμου.

Στα χρόνια του Αμπιστάν

Ο πολυβραβευμένος αλγερινός συγγραφέας Μπουαλέμ Σανσάλ

Το «2084» περιγράφει ένα υποθετικό τόπο, που μοιάζει με την Ευρώπη. Στο Αμπιστάν, που έλκει το όνομά του από τον προφήτη Άμπι, τον «εκλεκτό του θεού», την εξουσία κατέχει ένα ολοκληρωτικό καθεστώς φονταμενταλιστικών καταβολών. Κυρίαρχα γνωρίσματά του είναι η ιστορική αμνησία και η υποταγή στο πρόσταγμα του Θεού. Η ελεύθερη σκέψη απαγορεύεται, και ως εκ τούτου ελέγχεται. Παρ´ αυτά ο λαός ευδαιμονεί κι έτσι δεν εναντιώνεται στο καθεστώς. Πόσο ρεαλιστικό θα μπορούσε όμως να είναι ένα τέτοιο σενάριο για την Ευρώπη; «Τουλάχιστον από την δική τους πλευρά οι ακραίοι ισλαμιστές αυτό επιδιώκουν. Ως ένα βαθμό υπάρχουν οι βάσεις. Υπάρχουν αδρανείς αλλά και ενεργοί πυρήνες παντού στην Ευρώπη. Και φυσικά μια ολόκληρη δομή, θρησκευτική, οικονομική, εμπορική και εκπαιδευτική. Υπάρχει στρατηγική και καθώς περνά ο καιρός αντίστοιχα κινήματα ενδυναμώνονται. Αλλά όλα εξαρτώνται από το πώς θα η Ευρώπη αντιδράσει. Για την ώρα αντιδρά ανεπαρκώς», απαντά ο Σανσάλ, εξηγώντας ότι η ευρωπαϊκή αντίληψη ότι ο ακραίος ισλαμισμός θα ηττηθεί με όπλα είναι λανθασμένη. «Δεν μπορείς να πολεμάς ιδέες με κανόνια. Στην πραγματικότητα απλώς τις ενδυναμώνεις. Πρέπει να πολεμάς τις ιδέες με ιδέες, μια μια φιλοσοφία ζωής, με έναν επαναπροσδιορισμό της δημοκρατίας και του κοσμικού κράτους και φυσικά με ένα καλό πλάνο για την ενσωμάτωση των μουσουλμάνων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες».

Αποκλεισμένες μειονότητες μέσα στη δυτική κοινωνία

«2084. Το τέλος του κόσμου», Εκδόσεις Gallimard. Mεγάλο Βραβείο της Γαλλικής Ακαδημίας

Σύμφωνα με τον αλγερινό συγγραφέα το λάθος των δυτικών κοινωνιών είναι ότι υποτίμησαν τις δυσκολίες της κοινωνικής ενσωμάτωσης των μουσουλμανικών μειονοτήτων, θεωρώντας ότι πρόκειται για μία «αυτόματη διαδικασία, όταν ζει κάποιος σε συνθήκες δημοκρατίας και με ένα καλό επίπεδο διαβίωσης». Το λάθος αυτό είναι εμφανές ιδίως στη Γαλλία. «Πολλοί μουσουλμάνοι ζουν αποκομμένοι. Βιώνουν αντιξοότητες. Συχνά είναι άνεργοι και δεν έχουν τύχει καλής εκπαίδευσης. Ζουν μέσα σε αντιφάσεις. Από τη μια, ζουν στην Ευρώπη. Από την άλλη, ζουν σε ένα αξιακό περιβάλλον που καθορίζεται από τις προσλήψεις που έχουν από τις χώρες καταγωγής τους. Πρέπει να κάνουμε κάτι για την εξάλειψη αυτού του απομονωτισμού», λέει χαρακτηριστικά ο Σανσάλ.

Εκτός όμως από αυτό, ο Σανσάλ βλέπει στοιχεία παρακμής και στον αξιακό σύστημα της Δύσης, στις αρχές του Διαφωτισμού που αποτέλεσαν τη βάση της. «Η ίδια η Δύση δεν σεβάστηκε σε πολλές περιπτώσεις τις αξίες που πρεσβεύει. Η παγκοσμιοποίηση αντικατέστησε τις γενικές αρχές των δυτικών συστημάτων με τους κανόνες της αγοράς, μέσω της κατανάλωσης, της διασκέδασης και μιας ικανοποίησης καθαρά υλιστικης». Ωστόσο ο Σανσάλ έχει μια μάλλον κυκλική αντίληψη της ιστορίας και αντί για τέλος των αρχών του Διαφωτισμού μιλά για την επιστροφή στις ιδέες αυτές. Μάλιστα για αυτό επιλέγει να χρησιμοποιήσει τον αραβικό όρο «Eνάντα» που σημαίνει «Αναγέννηση». Την ίδια αναγέννηση χρειάζεται σήμερα τόσο ο αραβικός κόσμος όπως και η Δύση. Μια δεύτερη αναγέννηση που θα «σέβεται την ιδιαίτερη ταυτότητα κάθε χώρας, χωρίς να εξομοιώνει τους πάντες και τα πάντα». Για τον αραβικό κόσμο η τζιχάντ δεν θα πρέπει να αποτελεί τρόπο έκφρασης του νέου. Η Δύση από την πλευρά της «θα πρέπει να ξυπνήσει και να μην επαναπαύεται στις δάφνες της».

Άγια Μπαχ / Δήμητρα Κυρανούδη