Η Ε.Ε., η Ελλάδα, η Τουρκία και το προσφυγικό

 ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ

Η Ε.Ε., η Ελλάδα, η Τουρκία και το προσφυγικό

ΠΟΛΙΤΙΚΗ 19:06

Μ​​ε τη σύναψη της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ενωσης και Τουρκίας, που έχει στόχο την ανάσχεση της άτακτης ροής προσφύγων και μεταναστών προς την Ευρώπη, αρχίζουν τα δύσκολα. Η συμφωνία θα επιτύχει μόνο εάν όλα τα μέρη την τηρήσουν πιστά, αναλαμβάνοντας όλοι ευθύνες και δυσκολίες που, μέσα στην αταξία, αρκετοί μπορούσαν να αποφύγουν. Η Ελλάδα θα αναγκαστεί να διαχειριστεί τους εισερχομένους με τρόπο αξιόπιστο, δίκαιο και ταχύ, ξεπερνώντας ως διά μαγείας τις χρόνιες αδυναμίες του κρατικού μηχανισμού. Η Τουρκία αναλαμβάνει να θέσει τέρμα στην ανεξέλεγκτη ροή ανθρώπων προς την Ελλάδα και να υιοθετήσει σειρά άλλων δεσμεύσεων, ώστε να μπορεί να ωφεληθεί από τα ανταλλάγματα που της προσφέρουν οι 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε. Η Ενωση, επίσης, θα πρέπει να διαχειριστεί με δίκαιο τρόπο τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, διανέμοντάς τους σε όλες τις χώρες της, ώστε να μην αναλαμβάνουν δυσανάλογα μεγάλο χρέος κάποιες, αλλά ούτε να ενισχύονται ξενοφοβικά κινήματα. Τέλος, είναι κρίσιμο οι πρόσφυγες και οι μετανάστες να πιστέψουν ότι δεν θα τους ωφελεί πλέον να πληρώνουν χιλιάδες ευρώ σε διακινητές για να τους περάσουν στην Ελλάδα.

Η συμφωνία μπαίνει σε εφαρμογή σήμερα, και σύντομα θα δούμε πόσο σοβαρά την λαμβάνουν οι συμβαλλόμενοι. Αμεσος στόχος της Ε.Ε., με τη Γερμανίδα καγκελάριο Αγκελα Μέρκελ να πρωταγωνιστεί σε αυτό, ήταν να σταματήσει το επικίνδυνο πέρασμα από τα στενά του ανατολικού Αιγαίου και να ελεγχθεί η εισροή ανθρώπων με κύριο προορισμό τη Γερμανία. Η πίεση για «ανθρωπιστική διαχείριση» του ζητήματος, αλλά και οι αντιδράσεις κατά της μετανάστευσης στη Γερμανία και σε άλλες χώρες απαιτούσαν δραστική λύση. Μόνον η Τουρκία είναι σε θέση να σταματήσει τη ροή ανθρώπων από το έδαφός της, επειδή από τη στιγμή που οι πρόσφυγες και οι μετανάστες βρίσκονται στη θάλασσα είναι δύσκολο και επικίνδυνο να εξωθηθούν να επιστρέψουν στην Τουρκία. Εάν η Τουρκία ελέγξει τις ροές, θα είναι ομολογία ότι μπορούσε να τις διακόψει νωρίτερα αλλά επέλεξε να μην το κάνει. Θα δείχνει, όμως, ότι έχει πραγματική διάθεση συνεργασίας.

Η Ελλάδα, που έως πριν από λίγες εβδομάδες λειτουργούσε ως άτυπο κέντρο διερχομένων, βρίσκεται τώρα να φιλοξενεί σχεδόν 50.000 ανθρώπους. Πρέπει να τους φροντίσει αξιοπρεπώς και να στήσει μηχανισμούς –σε συνεργασία και με ισχυρή υποστήριξη από άλλες χώρες-μέλη της Ε.Ε.– ώστε να ελέγχουν κάθε εισερχόμενο και να τον επιστρέφουν στην Τουρκία. Η φήμη της Ελλάδας για τη διαχείριση προσφύγων και μεταναστών, όμως, είναι άθλια και καταγεγραμμένη από διεθνείς οργανισμούς. Αυτή η κατάσταση πρέπει να αλλάξει αμέσως, επειδή, με την υπογραφή της συμφωνίας, η χώρα μας αναλαμβάνει μεγάλες ευθύνες και δεν μπορεί να δρα πλέον ως το άβουλο θύμα των περιστάσεων. Εάν αποδειχθεί ανίκανη να διαχειριστεί την κατάσταση, παρά τη βοήθεια από τους εταίρους, θα εδραιωθεί ακόμη περισσότερο η εικόνα μιας αναξιόπιστης και αδύναμης χώρας. Εάν, όμως, αρχίσει να λειτουργεί αξιόπιστα, τα οφέλη θα είναι μεγάλα: θα δείξουμε σε εαυτούς και σε άλλους ότι μπορούμε να φέρουμε εις πέρας δύσκολο έργο και θα αποφύγουμε εικόνες χάους που θα απέτρεπαν πολλούς τουρίστες απ’ το να έρθουν στην Ελλάδα. «Ολοι θα είμαστε υπόλογοι αν τηρούμε τις κοινές μας δεσμεύσεις», υπογράμμισε ο πρωθυπουργός στη συνέντευξη Τύπου στις Βρυξέλλες, μετά τη συνάντηση των ηγετών των χωρών της Ε.Ε. με τον Τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου. Θα δούμε πόσο καλά θα τις τηρήσει και η Ελλάδα.

Απαιτείται μια υπέρβαση του κρατικού μηχανισμού, των πολιτικών κομμάτων και της κοινωνίας. Η επιτυχία, όμως, είναι εφικτή, όπως δείχνει η έως τώρα προσπάθεια εθελοντών, κρατικών οργανισμών, ΜΚΟ, δήμων και κυβέρνησης.

Ισως η πιο κρίσιμη διάσταση της συμφωνίας, όμως, θα είναι ο βαθμός ανταπόκρισης της Τουρκίας. Δικαίως διαμαρτύρονται πολλοί (στην Ευρώπη αλλά και εντός Τουρκίας) ότι η Ε.Ε. επιδιώκει συμφωνία που θα επιβραβεύει την τουρκική κυβέρνηση, αν και λειτουργεί με ολοένα πιο αυταρχικό τρόπο. Οι αλαζονικές νουθεσίες του προέδρου Ερντογάν προς τους Ευρωπαίους ηγέτες προχθές, την ώρα που συζητούσαν με τον Τούρκο πρωθυπουργό, το υπογράμμισε αυτό. Εάν, όμως, η προσφυγική κρίση οδηγεί σε ευκαιρία για την Τουρκία να αποφασίσει ότι θέλει να συσφίξει τις σχέσεις της με την Ε.Ε. και να συνεχίσει την ευρωπαϊκή της πορεία, τότε τα οφέλη θα είναι πολλά για όλους.

Οι δυσκολίες είναι μεγάλες και οι πιθανότητες επιτυχίας ισχνές. Και είναι ορατός ο κίνδυνος να αδικηθούν οι άνθρωποι που έχουν ανάγκη βοήθειας – οι πρόσφυγες. Με την προσπάθεια επιβολής κάποιας τάξης, όμως, και με την ανάληψη συγκεκριμένων ευθυνών απ’ όλους, ίσως γίνουν κάποια βήματα προς μια ουσιαστική λύση.