Τα στραβά της Αυτοδιοίκησης

Τα στραβά της Αυτοδιοίκησης

Του Πάσχου Μανδραβέλη

Γράψαμε πολλά τους δύο προηγούμενους μήνες για την ανάγκη αποκέντρωσης των δομών του κράτους και πόσο ευεργετικό θα είναι για τις τοπικές κοινωνίες αν αναλάβουν τις υποθέσεις και τις ευθύνες της καθημερινότητάς τους. Σ’ αυτά ορθώθηκε η εύλογη κριτική που συνοψίζεται: «Μα δεν βλέπετε τι γίνεται σήμερα στους δήμους;». Η αλήθεια είναι πως στη χωλή Αυτοδιοίκηση που σήμερα έχει η χώρα δεν είναι όλα καλά κι άγια. Υπάρχουν σπατάλες και διαφθορά. Αυτές οφείλονται πρωτίστως στο ότι οι πολίτες δεν φορολογούνται απευθείας. Ετσι νιώθουν ότι χαραμίζονται ξένα λεφτά, με αποτέλεσμα να μην παρουσιάζεται ιδιαίτερη σπουδή στον δημοκρατικό έλεγχο των δαπανών. Ενα άλλο πρόβλημα που αδικεί την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε σχέση με το κεντρικό κράτος είναι ότι η υπαρκτή διαφθορά και οι υπαρκτές σπατάλες των δήμων φαίνονται με την πρώτη ματιά, σε αντίθεση με τη διαφθορά και τις σπατάλες του κεντρικού κράτους. Για να το πούμε διαφορετικά: αν ένας δήμαρχος είναι διεφθαρμένος το ξέρει και ο τελευταίος πολίτης της πόλης του. Οι διεφθαρμένοι υπάλληλοι του ΙΚΑ Καλλιθέας, που έβγαζαν μαϊμού επιδόματα εκατομμυρίων, ήταν χαμένοι μέσα σε τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους. Ούτε οι γείτονές τους δεν μπορούσαν να φανταστούν τα καμώματά τους. Αν ένας δήμαρχος ρίξει το βάρος της θέσης του υπέρ κάποιου «φίλου» τοπικού επιχειρηματία, το ξέρουν όλοι· όταν το κάνει ένας υπουργός, «τρέχα, γύρευε» να βρεις την υπόγεια διαπλοκή. Κάθε λεπτομέρεια της δράσης των τοπικών αρχόντων είναι στο ραντάρ των τοπικών κοινωνιών, σε αντίθεση με όσα κάνουν οι μπιζιμπόντηδες υπουργοί. Μπορεί όμως τα περιστατικά σπατάλης και διαφθοράς να είναι αναλογικά περισσότερα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση απ’ ό,τι στο κεντρικό κράτος. Προσοχή: όχι ως προς το συνολικό κόστος -οι προμήθειες υπουργείων είναι σε επίπεδο εκατομμυρίων ή δισεκατομμυρίων, και των δήμων σε εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ- αλλά ως προς τον αριθμό των κρουσμάτων διαφθοράς και σπατάλης. Γράφαμε και παλιότερα («Κ» 27/8/2006): Ακούγεται ίσως παράδοξο, αλλά είναι απολύτως φυσικό το γεγονός ότι πρώτα αποκεντρώνονται τα ελαττώματα του κεντρικού κράτους και μετά εμφανίζονται οι αρετές της Αυτοδιοίκησης. Κατ’ αρχάς τα αυτοδιοικητικά όργανα δεν μπορούν παρά να έχουν ως πρότυπο την οργάνωση του κεντρικού κράτους, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά που αυτό έχει. Είναι η μόνη εμπειρία δημόσιας διοίκησης που έχουμε στη χώρα. Κατά δεύτερον οι εξουσίες σε δημάρχους και νομάρχες μεταβιβάζονται με διατάγματα, ενώ ο έλεγχος αυτών των εξουσιών πρέπει να γεννηθεί και να μεγαλώσει από τα κάτω. Ετσι ενώ οι δήμαρχοι και περιφερειάρχες απέκτησαν άμεσα εξουσίες (και δυνατότητες διαφθοράς), ο έλεγχος των εξουσιών (και της διαφθοράς) από δημοτικά / περιφερειακά συμβούλια, από τον τοπικό Τύπο και άλλους κοινωνικούς θεσμούς ελέγχου χτίζεται πιο αργά. Αποτέλεσμα της ανισορροπίας στο ισοζύγιο «εξουσία - έλεγχος της εξουσίας» είναι να δημιουργούνται πρόσκαιρα ευκαιρίες διαφθοράς. Γενικότερα σε κάθε κοινωνική οργάνωση πρέπει να εμφανιστούν πρώτα τα εκφυλιστικά φαινόμενα για να δημιουργηθούν τα αντισώματά τους. Πάντα εμφανίζεται πρώτα η ασθένεια και μετά φτιάχνεται το φάρμακο. Δηλαδή: αν δεν δημιουργηθούν προβλήματα εξαιτίας της αποκέντρωσης, οι τοπικές κοινωνίες δεν θα μάθουν ποτέ πώς να λύνουν αποκεντρωμένα αυτά τα προβλήματα. Δεν θα έχουν την εμπειρία διαχείρισης καταστάσεων που αφορούν το ρουσφέτι, τη διαφθορά ή τη γραφειοκρατία της τοπικής τους εξουσίας. Εάν δεν πάθουν τοπικά, δεν θα μάθουν ποτέ τοπικά.   Kathimerini