Αρνητικοί πολλαπλασιαστές

Του Αλέξη Παπαχελά

Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον έχει η συζήτηση περί «πολλαπλασιαστών», η οποία διεξάγεται τον τελευταίο καιρό. Αν μη τι άλλο μας έχει πάει σε άλλο επίπεδο, λίγο πιο σοβαρό. Δεν ψάχνουμε, δηλαδή, να βρούμε τη μεγάλη συνωμοσία που μας οδήγησε στη σημερινή κατάσταση, αλλά το αν και ποια λάθη εμπεριείχε η συνταγή των πρώτων Μνημονίων. Αυτή η συζήτηση έχει ήδη αρχίσει εντός του ΔΝΤ αλλά και σε διάφορα think tanks, κυρίως αμερικανικά. Στο ΔΝΤ, άλλωστε, υπήρχαν έντονες εσωτερικές διαφωνίες από την αρχή για την περίπτωση της Ελλάδας. Κάποιοι, για παράδειγμα, επέμεναν πως το μοντέλο της εσωτερικής υποτίμησης δεν μπορεί να δουλέψει και να λύσει το πρόβλημα. Γι’ αυτό θεωρούσαν πως ενδεχομένως η «προσωρινή» έξοδος από το ευρώ να αποτελούσε μια πιο λογική λύση. Αλλο σημείο έντονης διαφωνίας ήταν το αν έπρεπε να υπάρξει από την αρχή του προγράμματος μεγάλο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους ή όχι. Σε αυτό ειδικά το σημείο είναι προφανές πως επικράτησε, με σαρωτικό τρόπο, η άποψη της κ. Μέρκελ, σύμφωνα με την οποία τα «κουρέματα» πρέπει να γίνονται σταδιακά ως «επιβράβευση» για την εφαρμογή διαφόρων μέτρων και μεταρρυθμίσεων. Υπάρχουν, όμως, και ειδικότεροι παράγοντες οι οποίοι έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στην επιδείνωση της ύφεσης. Δεν προβλέφθηκε εγκαίρως η μαζική εκροή κεφαλαίων από τις ελληνικές τράπεζες προς τα έξω, η οποία δημιούργησε το μείζον πρόβλημα της ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και στην πραγματική οικονομία. Η τρόικα απέτυχε επίσης να προβλέψει και να ελέγξει τον μηχανισμό συσσώρευσης των οφειλών του Δημοσίου, ο οποίος είχε πολλαπλασιαστικά καταστροφικό ρόλο στην αγορά. Σε όλες τις χώρες που αντιμετωπίζουν τη χρεοκοπία υπάρχει αυτό το θέμα των ληξιπρόθεσμων οφειλών, αλλά στην Ελλάδα πήρε τεράστιες διαστάσεις. Η βασική συνταγή της εσωτερικής υποτίμησης δεν εμπόδισε ένα θεμελιώδες λάθος. Οι εισαγωγές πράγματι μειώθηκαν θεαματικά, όπως είχε προβλέψει το μοντέλο. Η ανάπτυξη, όμως, που θα ερχόταν από τις εξαγωγές δεν ήλθε, γιατί ανταγωνιστικότητα δεν σημαίνει μόνο μειωμένα μεροκάματα. Ο μεγαλύτερος αρνητικός πολλαπλασιαστής, τον οποίο αγνόησαν όλοι, ήταν η ανικανότητα του ελληνικού πολιτικού συστήματος να γκρεμίσει όλα τα εμπόδια για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και την προσέλκυση επενδύσεων. Φτωχύναμε για να προσαρμοσθούμε στο μοντέλο, αλλά δεν μπορέσαμε να αυξήσουμε τον πλούτο της χώρας! Κατά την ταπεινή μου γνώμη οι Ευρωπαίοι, και κυρίως οι Βορειοευρωπαίοι φίλοι μας, έκαναν ένα ακόμη μεγάλο λάθος. Οταν είδαν «το μουλάρι να πεισμώνει» και να μην προχωράει καμία μεταρρύθμιση, έβγαλαν το μαστίγιο της απειλής της εξόδου από το ευρώ. Υπήρξαν 2-3 στιγμές κατά τις οποίες η απειλή ήταν απολύτως υπαρκτή. Η υπερβολική, όμως, χρήση της έχει τώρα προκαλέσει ένα φαύλο κύκλο τον οποίο πληρώνει ακριβά η χώρα. Το ρίσκο της δραχμής αρνείται να ξεκολλήσει από πάνω μας, με πολύ αρνητικά αποτελέσματα στη συμμετοχή μεγάλων δυτικών παικτών στις αποκρατικοποιήσεις και σε νέες επενδύσεις στη χώρα.             kathimerini