με αφορμή μια επέτειο

Με αφορμή μια επέτειο

Του Κώστα Ιορδανίδη

Σαν σήμερα πριν από εβδομήντα επτά χρόνια, στις 4 Αυγούστου 1936, ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία. Οι επέτειοι καταλύσεως των δημοκρατικών θεσμών είναι οδυνηρές, πέρα από κάθε αμφιβολία. Αλλά η εκτροπή είναι πάντα συνέπεια αποσυνθέσεως του αντιπροσωπευτικού συστήματος. Αυτό είχε συμβεί το 1936. Σπαρασσόταν η Ελλάς, την εποχή εκείνη από τον διχασμό. Κινήματα, αναρχία, δυναμικές προκλήσεις των κομμουνιστών. Η χώρα σε παρατεταμένη, ακήρυχτη εμφύλια διαμάχη. Ο Γεώργιος Βλάχος προωθούσε από καιρό, διά της αρθρογραφίας του στην «Καθημερινή», την ιδέα αυταρχικής διακυβερνήσεως της χώρας. Στις 24 Μαρτίου του 1935 τελείωνε το κύριο άρθρο του με την προτροπή: « Ο κ. ΤΣΑΛΔΑΡΗΣ ΔΙΚΤΑΤΩΡ. Και εάν δεν θέλει μόνος, τότε ας γίνει υπ’ αυτόν τριμελές ή τετραμελές διευθυντήριον.» Δεν ήταν, όμως, ο Ιωάννης Μεταξάς ο εκλεκτός του συντηρητικού κατεστημένου. «Κοινοβουλευτικός ήτο, κόμμα διηύθυνε. Αρχηγός ανεγνωρίζετο, συνδυασμούς έχριε, αλλά όλα αυτά κατά τρόπον παράδοξον και αήθη», θα γράψει ο Βλάχος στις 8 Δεκεμβρίου 1940, αναφερόμενος στην αντιπάθεια, που έτρεφε παλαιότερα προς τον ιδιόρρυθμο αυτόν άνδρα. Δεν έχει στόχο η παρούσα στήλη να αναλύσει το ιδιάζον φαινόμενο Μεταξά, ούτε βεβαίως θεωρεί ότι η έξοδος από την όποια κρίση είναι η κατάλυση του κοινοβουλευτικού συστήματος. Κάθε άλλο. Αλλά ο Ι.Μεταξάς, καλώς ή κακώς, είναι ο τελευταίος που προσδιόρισε τη φυσιογνωμία της Δεξιάς. Μετριοπαθής και συνετός στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, αντίθετος στην περιπέτεια της Μικράς Ασίας. Κοινωνικός στα εσωτερικά ζητήματα. Ακρως αποτελεσματικός στην ανασυγκρότηση του κράτους. Αμεσος στόχος του ήταν η εξουδετέρωση της προκλήσεως των κομμουνιστών, και το έπραξε εφαρμόζοντας μεθόδους αυταρχικής διοικήσεως. Αυτό όμως ήταν κάτι που επεχείρησαν και οι Φιλελεύθεροι του Ελ. Βενιζέλου, με την εισαγωγή του «ιδιώνυμου» το 1929. Το ιδιοφυές ήταν ότι ο Μεταξάς προσπάθησε να αναχαιτίσει τη συνεχή ροή των πενομένων προς το ΚΚΕ διά της εισαγωγής μέτρων κοινωνικής προστασίας. Καθιέρωσε την οκτάωρη εργασία και την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων. Η ελληνική Δεξιά παρεμπιπτόντως δεν είχε ταυτισθεί ποτέ με την επιχειρηματικότητα μεγάλης κλίμακος. Η τάξη αυτή εστήριξε το Κόμμα των Φιλελευθέρων και ο μόνος σημαντικός χρηματοδότης του Λαϊκού Κόμματος ήταν ένας μεγάλος καπνέμπορος από την Καβάλα, ο πατέρας του Νίκου Γρηγοριάδη - στενού συνεργάτη του Ιωάννη Λάτση στα θέματα πετρελαίου. Η αγγλοσαξωνική αντίληψη οικονομίας εν ολίγοις ήταν ξένη στους Ελληνες συντηρητικούς ηγέτες. Μόνον μετά το τέλος του Παγκόσμιου Πολέμου και του Εμφυλίου στην Ελλάδα, όταν η κομμουνιστική ανταρσία οδήγησε στη σύμπραξη φιλελευθέρων και συντηρητικών υπό τον Αλ. Παπάγο, η Δεξιά άρχισε να υιοθετεί σταδιακώς και απρόθυμα την αγγλοσαξωνική αντίληψη οικονομίας και ζωής. Από τους ηγέτες της Νέας Δημοκρατίας ο κ. Κων. Μητσοτάκης υπήρξε συνεπής θιασώτης των αντιλήψεων της ελεύθερης οικονομίας· αλλά δεν ήταν δεξιός, προερχόταν εκ των Φιλελευθέρων. Το πρόβλημα δεν είναι όμως τι πράττει η ηγεσία, που εκ των πραγμάτων βρίσκεται σε επαφή με τη διεθνή πραγματικότητα, επηρεάζεται ή και πιέζεται από αυτήν. Το θέμα είναι ότι η ελληνική Δεξιά, ως συστατικό τμήμα της κοινωνίας, δεν μετεξελίχθηκε, διότι ουδείς ασχολήθηκε με την προσαρμογή της στα νέα δεδομένα. Εξ ου και η έξοδος των δεξιών ψηφοφόρων από τη Ν.Δ. προς τη Χρυσή Αυγή. Είχε προηγηθεί βεβαίως η εξαέρωση του ΠΑΣΟΚ λόγω βιαίας εκσυγχρονιστικής μεταλλάξεώς του. Είναι ενδιαφέρον ότι ο δικτάτωρ Ιωάννης Μεταξάς είχε αντιληφθεί πως δεν αρκούσαν τα μέτρα καταστολής για την αντιμετώπιση της κομμουνιστικής προκλήσεως, στη δεκαετία του ’30. Γνώριζε προφανώς ότι ακόμη και στα αυταρχικότερα των καθεστώτων είναι αναγκαία η συναίνεση των πολιτών. Παράδοξο είναι ότι οι κοινοβουλευτικοί ηγέτες της μεταπολιτεύσεως δεν αντελήφθησαν ότι για την εξάρθρωση παγιωμένων αντιλήψεων έπρεπε να προηγηθεί διαμόρφωση νέας κοινωνικής συνειδήσεως. Είχαν στη διάθεσή τους περισσότερα από τριάντα χρόνια. Δεν το έπραξαν και αντιμετωπίζουν χάος.   kathimerini