Oἱ κλεμμένες ἀρχαιότητες τῆς Σαλαμῖνος
Ὅπως ἔγραφα στὸ βιβλίο μου «Ἀρχαιοκαπηλίες τῶν Γερμανῶν στὴν Ἑλλάδα ἐπὶ Κατοχῆς» (ἐκδ. Κάδμος) «παρὰ τὸ χωριὸ Μούλκι [1] Σαλαμῖνος, ἡ γερμανικὴ φρουρὰ τοῦ προβολέως κατέστρεψε μεταβυζαντινὲς τοιχογραφίες τοῦ ναϊδρίου τοῦ Ἁγ. Ἀθανασίου, τὸ ὁποῖο εἶχαν μετατρέψει σὲ… μαγειρεῖο!
Ἐκεῖ ὑπῆρχε καὶ ἀρχαιολογικὴ ἀνασκαφή, ποὺ ἀφανίσθηκε σχεδὸν ἐξ ὁλοκλήρου. Στὸν Ἁγ. Δημήτριο, ὅπου ὑπῆρχε ἀνασκαφικὸ ἔργο, οἱ Γερμανοὶ χρησιμοποίησαν τὸ ὑλικὸ τῶν ἀνασκαφῶν γιὰ τὰ ὀχυρωματικά τους ἔργα, ἰσοπεδώνοντας τμῆμα αὐτῶν τῶν ἀνασκαφῶν! Ἀφαίρεσαν τμήματα μαρμάρινων κιόνων, καλύμματα τάφων, κατατεμάχισαν λίθινη πλευρὰ σαρκοφάγου, ἕναν ἀρχαῖο βωμὸ καὶ ἕνα θυμιατήριο, ἐνῶ κατέστρεψαν καὶ ἕναν κιονίσκο!..»,
Σήμερα, τὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τῆς νήσου τοῦ Σαρωνικοῦ διαθέτει συλλογὴ εὑρημάτων ἀπὸ τὴν Σαλαμῖνα - κυρίως κοσμήματα, κεραμικὰ καὶ στῆλες, ἀλλὰ αὐτὰ εἶναι μόνον τὸ 1% [2] περίπου αὐτῶν ποὺ ἔχουν εὑρεθῆ στὴν ἱστορικὴ νῆσο! Στὸ Μουσεῖο αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ εὑρίσκωνται πολλὰ περισσότερα ἀρχαῖα εὑρήματα, ἀλλὰ δυστυχῶς «εὑρίσκονται» διασκορπισμένα σὲ διάφορα ἄλλα μουσεῖα καὶ ἰδιωτικὲς συλλογές.
Στὴν ἰδ. συλλογὴ τοῦ dr. David M. Robinson, εὑρέθησαν μικρὸς ψευδόστομος ἀμφορέας, δύο εἰδώλια (ἕνα σὲ σχῆμα «Ψ» καὶ ἕνα σὲ σχῆμα «Φ»), ἕνα μικρὸ κύπελλο, ἕνας μικρὸς ἀμοφορέας μὲ τρεῖς λαβές, καὶ μιὰ φαρδειὰ κανάτα μὲ μυτερὴ ὑδρορροή. [3] Ὅλα ὑστεροελλαδικῆς ἐποχῆς (13ου-14ου αἰ. π.Χ.). Ἴσως προερχόμενα ἀπὸ τὸ νεκροταφεῖο Χαλιώτι, στὸ «κτῆμα Φραγκούλη». Ἀποκτήθηκαν ἀπὸ τὸν Robinson, μᾶλλον, ὅταν εἶχε τὴν ἀνασκαφὴ τῆς Αἰγίνης (1950).
Ἀρχαῖα ἀγγεῖα ἐκ Σαλαμῖνος εὑρέθησαν στὴν Φραγκφούρτη, ἀπ’ ὅπου «ἐπωλήθησαν» πρὸς Μουσεῖο Kestner Ἁννόβερου, καὶ πρὸς Μουσεῖο Καλῶν Τεχνῶν Βοστώνης. Τοῦ ἰδίου ζωγράφου τῆς προαναφερομένης κανάτας εἶναι καὶ τρία ἄλλα ἀρχαῖα ἀντικείμενα, ἐκ τοῦ ἰδίου χώρου, ποὺ «εὑρίσκονται » σὲ τρία διαφορετικὰ μουσεῖα: Ἕνας μυκηναϊκὸς ἀμφορέας-κρατήρας ἀνοικτοῦ τύπου, μὲ δύο λαβὲς καὶ ὑψηλὴ βάση, ἐκτίθεται στὸ Μουσεῖο τῆς Βοστώνης [4]. Ἀπεικονίζονται σὲ αὐτόν, τέσσερις κατσίκες, μὲ ἐρυθρὸ χρῶμα, σὲ φυσικὸ τοπίο, μὲ λουλούδια καὶ βουνά. Στὴν μέση καὶ πρὸς τὰ κάτω καὶ πάλι οἱ 3 παράλληλες γραμμές. Τὸ Μουσεῖο Βοστώνης τὸ ἀγόρασε ἀπὸ τὸν dr. Elie Borowski στὶς 12.11.1959.
Ἐπίσης, ἀπὸ τὸν χῶρο τῶν Ἀμπελακίων, ὅπου ἡ ἐπίσημη ἀρχαία νεκρόπολις τοῦ νησιοῦ, καὶ ὅπου πιθανὸν νὰ εὑρίσκονταν πολλὰ καλλιτεχνικὰ ἐργαστήρια, «ἐξήχθησαν» πολλὲς ἐπιτύμβιες στῆλες πρὸς τὸ ἐξωτερικό. Στὴν Γερμανία εὑρίσκονται, μὲ μιὰ πρόχειρη καταγραφή:
Μαρμάρινη λήκυθος (475-425 π.Χ.), ποὺ κοσμοῦσε ταφικὸ μνημεῖο, μὲ παράσταση γυναίκας καὶ ἄνδρα ποὺ ἀποχαιρετιοῦνται. Ὁ γενειοφόρος ἄνδρας βαστιέται σὲ (ζωγραφιστὴ) ράβδο, φορᾶ ταινία στὸ κεφάλι καὶ χιτῶνα, ποὺ ἀφήνει ἀκάλυπτο μέρος τοῦ στήθους του, ἄρα εἶναι καλοκαίρι, ἐνῶ ἡ γυναίκα ἔχει πλούσια κόμμη, τὴν ὁποία καλύπτει μὲ ἱμάτιο. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Ἐρυθρόμορφη λήκυθος (475-425 π.Χ.), μὲ παράσταση Σειληνοῦ μὲ ἀνεστραμμένη τὴν πλάτη, ἔτσι ὥστε νὰ φαίνωνται τὰ γυμνὰ ὀπίσθιά του. Τὸ ἀριστερὸ χέρι ἀνασηκωμένο, σὰν νὰ χορεύη ἢ νὰκάνη μία λατρευτικὴ κίνηση. Μὲ τὸ δεξὶ χέρι κρατᾶ θύρσο, ἄρα εἶναι θιασώτης τοῦ Διονύσου. Εὑρίσκεται στὴν Ἀκαδ. Βόννης-Μουσεῖο Τεχνῶν.
Μικρὴ ἐρυθρόμορφη λήκυθος μὲ λευκὸ φόντο (450-400 π.Χ.), μὲ παράσταση γυναικὸς μὲ ἔξωμο χιτῶνα, πλάι σὲ ἀργαλειὸ ἢ τοῖχο στὸν ὁποῖο κρέμονται ροῦχα. Εὑρίσκεται στὴν Συλλογὴ τοῦ Παλλατιοῦ Σαρλόττενμπουργκ, στὸ Βερολῖνο.
Ἄλλη μικρὴ ἐρυθρόμορφη λήκυθος μὲ λευκὸ φόντο (450-400 π.Χ.), ἐπώνυμο ἔργο τοῦ ζωγράφου Μειδία, μὲ παράσταση γυναικὸς-νύμφης καὶ τοῦ θεοῦ Ἔρωτα. Εὑρίσκεται στὴν Ἀγορὰ τοῦ Μονάχου.
Ἄλλη μικρὴ ἐρυθρόμορφη λήκυθος μὲ λευκὸ φόντο (450-400 π.Χ.), παρομοία μὲ τὴν προηγούμενη, μὲ παράσταση γυναικὸς καὶ ἀνδρός, πλάι σὲ τάφο μὲ ἐπιτύμβια στήλη νεκροῦ. Προφανῶς γονεῖς ἢ συγγενεῖς τοῦ νεκροῦ, ἔχουν πάει γιὰ νὰ τελέσουν τὶς ἐπιβαλλόμενες τελετὲς κατὰ τὰ ἔθιμα. Εὑρίσκεται στὴν Συλλογὴ τοῦ Παλλατιοῦ Σαρλόττενμπουργκ, στὸ Βερολῖνο.
Χοὺς (κανάτα) ἐρυθρόμορφος, ταφικῆς χρήσεως (450-400 π.Χ.), μὲ παράσταση ἀγοριοῦ ποὺ τρέχει καὶ σέρνει καρότσι μὲ λαγό. Προφανῶς στόλιζε τάφο νεαροῦ ἀγοριοῦ. Εὑρίσκεται στὴν Συλλογὴ Eberhard-Karls, στὸ Μόναχο.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (425-400 π.Χ.) τῆς «γυναίκας μὲ τὴν ὑπηρέτριά της». Ἡ πενθοῦσα καθισμένη φορεῖ χιτώνα, ἱμάτιο, καὶ καλύπτει τὴν κεφαλή της μὲ κεκρύφαλο, ἐνῶ κρατᾶ στὸ χέρι της ἕνα πουλί. Ἡ ὑπηρέτριά της κρατᾶ ἕνα κλουβὶ γιὰ πουλί. Ἴσως λοιπόν, νὰ πρόκειται γιὰ τὴν σκηνὴ ἀποχωρισμοῦ ἑνὸς νεκροῦ κατοικιδίου πουλιοῦ. Μιά, σημαντική, λοιπόν, ἀρχαία ζωοφιλικὴ παράσταση. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (370-360 π.Χ.) τοῦ Λαμπροκλῆ, ἡ ὁποία εἰκονίζει γενειοφόρο θλιμμένο ἡλικιωμένο ἄνδρα, μὲ χιτῶνα, νὰ κοιτᾶ κάτω καὶ μὲ τὰ χέρια του νὰ ἑνώνονται ἐνώπιόν του καὶ τὰ δάκτυλα τῶν δύο χεριῶν του νὰ σχηματίζουν τὸ σχῆμα τῆς καρδιᾶς - πολὺ προσφιλὲς σήμερα μήνυμα-χειρονομία, ἰδίως ἀπὸ ποδοσφαιριστὲς μετὰ τὴν ἐπίτευξη κάποιου τέρματος! Ἴσως γιὰ νεκρὴ ἢ νεκρό(;), ποὺ θὰ ἦταν χαμηλότερα στὴν παράσταση. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (350 π.Χ.) τοῦ νεκροῦ Ἀρτέμονος, ἡ ὁποία εἰκονίζει δύο ὀρθίους γενειοφόρους ἄνδρες, ἕναν γηραιότερο καὶ ἕναν νεώτερο, ἴσως πατέρα καὶ γιό, νὰ ἀποχαιρετιοῦνται. Φοροῦν χιτῶνα, ποὺ ἀφήνει ἀκάλυπτο μέρος τοῦ στήθους τους – ἄρα ἡ ἐποχὴ εἶναι τὸ θέρος. Ὁ γηραιότερος κοιτᾶ θλιμμένος πρὸς τὰ κάτω, ἄρα ὁ νεώτερος εἶναι ὁ νεκρός. Ἡ παράσταση εἶναι ἐντὸς ἐπιστυλίου, ποὺ καταλήγει σὲ ἀκρωτήρια μὲ σφίγγες καὶ στὸ μέσον τοῦ ἀετώματος ὑπάρχει μιὰ Νίκη ἢ Σειρήνα μὲ ἀνοικτὰ πτερά. Ἡ στήλη εἶναι ἀπὸ πεντελικὸ μάρμαρο. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Τμῆμα ἐπιτύμβιας στήλης (340 π.Χ.) ἡ ὁποία εἰκονίζει γερμένη κεφαλὴ θλιμμένης γυναικός. Πλούσια καὶ περίτεχνη κόμμη, ἔντονα μεγάλα μάτια. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου. Εὑρίσκονται βέβαια πολλὰ καὶ ἐκτὸς Γερμανίας. [5]
ΠΗΓΗ:
Βελτανισιὰν Παν. «Ἡ ἀρχαιοκαπηλία στὴν Σαλαμῖνα - Μιὰ πρώτη καταγραφή», περ. «Βάκιλος», τ. 2. -http://www.periodikobakilos.blogspot.gr/
http://pityousa.blogspot.gr/p/blog.html
Λεκάκης Γ. “Ἀρχαιοκαπηλίες τῶν Γερμανῶν στὴν Ἑλλάδα ἐπὶ Κατοχῆς”, ἔκδ. Κάδμος, 2011.
Σύλλογος «Αἰαντὶς»
Περιβαλλοντικὸς Σύλλογος Σαλαμῖνοςhttps://sites.google.com/site/perivos/arthrographia/tourismosenaupegeia
(*) Ἀπὸ τὸ ὑπὸ ἔκδοσιν βιβλίο του “Οἱ βάνδαλοί του 20οῦ αἰ.”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ἄκρως σημαντικὴ γιὰ τὴν ἱστορικὴ νῆσο πόλη, ἀφοῦ στὴν τοποθεσία, ποὺ οἱ ἐντόπιοι λένε ἁπλῶς «Κολῶνες», ἀμέσως ΒΔ. τοῦ φάρου τῆς Κώχης, σώζονται ἐρείπια τῆς ἀρχαίας πόλεως καὶ πύργου, ποὺ εὑρίσκετο ἐδῶ. Εἶναι ἡ πατρίδα τοῦ Κυχρέως καὶ τοῦ Αἴαντος τοῦ Τελαμωνίου, τοῦ ἥρωος τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου. Ἐδῶ ἦταν ἡ ἀρχαία Παλαιὰ Σαλαμίς, ἡ ὁμηρική, ἡ στραμμένη πρὸς τὴν Αἴγινα. Ἦταν μυκηναϊκὴ πόλις, ἕδρα τῶν Αἰακιδῶν!
Τὰ τοπωνύμια Κολόνα/Κολώνα/Κολόννα/Κολώννα/Κολόνες/Κολῶνες/Κολωνία δηλώνουν σαφῶς θέση ἀρχαίας πόλεως/ἀποικίας (τὴν ὁποία σηματοδοτοῦσε μιὰ ἀρχαία κολώνα), ὅπως συμβαίνει καὶ σὲ δεκάδες ἄλλα τοπωνύμια τῆς Ἑλλάδος (καὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ), κατὰ τὸν τρόπο ποὺ συνηθίζει νὰ ὀνοματίζη τοπωνύμια ὁ ἑλληνικὸς λαός.
[2] Ἄλλοι ἀναφέρουν μόνο το 1/1000.
[3] Δωρήθηκε ἀπὸ τοὺς κληρονόμους του, στὸ Harvard Univ. Art Museum τοῦ Καίμπριτζ. Εἶναι χαρακτηριστικὲς οἱ 3 κόκκινες ταινίες στὸν λαιμό, τὴν ὑδρορροὴ καὶ τὸ χερούλι της, ἐνῶ στὸ ἐπάνω μέρος ἀπεικονίζονται κογχύλια («ἀργοναῦτες» ἢ «ναυτῖλοι» - λαϊκώτερα καὶ στὴν Σαλαμῖνα λέγονται «μπουρού»), ποὺ ἀπολήγουν σὲ μαῦρο θαλάσσιο ἄνθος (ἴσως ἀνεμώνη).
[4] βλ. σχ. www.mfa.com
[5] Μιὰ πρόχειρη καταγραφή: Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (380 π.Χ.) τοῦ ἀθλητῆ (παλαιστῆ) Σώστρατου, ὁ ὁποῖος εἰκονίζεται νὰ κρατᾶ στλεγγίδα, καὶ νὰ (ἀπο)χαιρετᾶ τὸ πλῆθος ἢ νὰ κτενίζη τὴν ἐξαιρετικῆς τέχνης κόμμωσή του. Στὸ κεφάλι φορᾶ ταινία ἢ διάδημα, προφανῶς ἔπαθλο νίκης. Δίπλα του ὁ νεαρὸς βοηθὸς ὑπηρέτης ἢ μαθητής του, μὲ πετσέτα ἢ τὸν χιτῶνα τοῦ ἀθλητῆ καὶ δοχεῖο (ἀρύβαλλο) γιὰ νὰ ἀλειφθῆ ὁ ἀθλητὴς μὲ λάδι. Ἡ παράσταση εἶναι
ἐντὸς ἐπιστυλίου, ποὺ καταλήγει σὲ ἀκρωτήρια μὲ σφίγγες καὶ στὸ μέσον του ἀετώματος ὑπάρχει μιὰ Νίκη ἢ Σειρήνα μὲ ἀνοικτὰ πτερά. Ἡ στήλη ἦταν τοποθετημένη ἐπὶ τάφου. Χαρακτηρίζεται ἔργο ὑψηλῆς αἰσθητικῆς τέχνης, ἴσως πρόδρομος τῶν ἔργων τοῦ Πραξιτέλους, ἐνῶ θυμίζει καὶ τὸν «Δορυφόρο» τοῦ Πολυκλείτου. Ἔργο κορυφαῖο της πλαστικῆς τέχνης, λόγω τῶν ἐκπληκτικῶν σκιάσεών του. Εὑρίσκεται στὸ Μητρ. Μουσεῖο Τεχνῶν Ν. Ὑόρκης.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (350 π.Χ.) τῆς Λυσιστράτης, ἡ ὁποία εἰκονίζεται μὲ ἄνδρα. Ἡ χήρα φορεῖ πέπλο ποὺ καλύπτει τὴν κεφαλή της καὶ ἱμάτιο, ποὺ πέφτει στοὺς ὤμους της, ἕως τὴν μέση της. Ἡ στήλη εἶναι ἀπὸ πεντελικὸ μάρμαρο. Εὑρίσκεται στὸ Μητρ. Μουσεῖο Τεχνῶν Ν. Ὑόρκης.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (350 π.Χ.) τῆς νεαρῆς Ἀριστομάχης, ἡ ὁποία εἰκονίζεται ὄρθια μὲ ποδήρη χιτῶνα, καὶ ἱμάτιο, τὸ ὁποῖο συγκρατεῖ μὲ τὸ ἀριστερό της χέρι. Στὰ μαλλιά της φορᾶ φιόγκο. Στὸ χέρι κρατᾶ μικρὴ κούκλα. Ἔργο μετρίας τέχνης. Ἡ παράσταση εἶναι ἐντὸς ἐπιστυλίου, ποὺ καταλήγει σὲ ἀκρωτήρια μὲ σφίγγες καὶ στὸ μέσον τοῦ ἀετώματος ὑπάρχει μιὰ Νίκη ἢ Σειρήνα μὲ ἀνοικτὰ πτερά. Εὑρίσκεται στὸ Μουσεῖο Καλῶν Τεχνῶν Βοστώνης.
Γράφει ο
Γιώργος Λεκάκης
Γιώργος Λεκάκης
Ἐκεῖ ὑπῆρχε καὶ ἀρχαιολογικὴ ἀνασκαφή, ποὺ ἀφανίσθηκε σχεδὸν ἐξ ὁλοκλήρου. Στὸν Ἁγ. Δημήτριο, ὅπου ὑπῆρχε ἀνασκαφικὸ ἔργο, οἱ Γερμανοὶ χρησιμοποίησαν τὸ ὑλικὸ τῶν ἀνασκαφῶν γιὰ τὰ ὀχυρωματικά τους ἔργα, ἰσοπεδώνοντας τμῆμα αὐτῶν τῶν ἀνασκαφῶν! Ἀφαίρεσαν τμήματα μαρμάρινων κιόνων, καλύμματα τάφων, κατατεμάχισαν λίθινη πλευρὰ σαρκοφάγου, ἕναν ἀρχαῖο βωμὸ καὶ ἕνα θυμιατήριο, ἐνῶ κατέστρεψαν καὶ ἕναν κιονίσκο!..»,
Σήμερα, τὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τῆς νήσου τοῦ Σαρωνικοῦ διαθέτει συλλογὴ εὑρημάτων ἀπὸ τὴν Σαλαμῖνα - κυρίως κοσμήματα, κεραμικὰ καὶ στῆλες, ἀλλὰ αὐτὰ εἶναι μόνον τὸ 1% [2] περίπου αὐτῶν ποὺ ἔχουν εὑρεθῆ στὴν ἱστορικὴ νῆσο! Στὸ Μουσεῖο αὐτὸ θὰ ἔπρεπε νὰ εὑρίσκωνται πολλὰ περισσότερα ἀρχαῖα εὑρήματα, ἀλλὰ δυστυχῶς «εὑρίσκονται» διασκορπισμένα σὲ διάφορα ἄλλα μουσεῖα καὶ ἰδιωτικὲς συλλογές.
Στὴν ἰδ. συλλογὴ τοῦ dr. David M. Robinson, εὑρέθησαν μικρὸς ψευδόστομος ἀμφορέας, δύο εἰδώλια (ἕνα σὲ σχῆμα «Ψ» καὶ ἕνα σὲ σχῆμα «Φ»), ἕνα μικρὸ κύπελλο, ἕνας μικρὸς ἀμοφορέας μὲ τρεῖς λαβές, καὶ μιὰ φαρδειὰ κανάτα μὲ μυτερὴ ὑδρορροή. [3] Ὅλα ὑστεροελλαδικῆς ἐποχῆς (13ου-14ου αἰ. π.Χ.). Ἴσως προερχόμενα ἀπὸ τὸ νεκροταφεῖο Χαλιώτι, στὸ «κτῆμα Φραγκούλη». Ἀποκτήθηκαν ἀπὸ τὸν Robinson, μᾶλλον, ὅταν εἶχε τὴν ἀνασκαφὴ τῆς Αἰγίνης (1950).
Ἀρχαῖα ἀγγεῖα ἐκ Σαλαμῖνος εὑρέθησαν στὴν Φραγκφούρτη, ἀπ’ ὅπου «ἐπωλήθησαν» πρὸς Μουσεῖο Kestner Ἁννόβερου, καὶ πρὸς Μουσεῖο Καλῶν Τεχνῶν Βοστώνης. Τοῦ ἰδίου ζωγράφου τῆς προαναφερομένης κανάτας εἶναι καὶ τρία ἄλλα ἀρχαῖα ἀντικείμενα, ἐκ τοῦ ἰδίου χώρου, ποὺ «εὑρίσκονται » σὲ τρία διαφορετικὰ μουσεῖα: Ἕνας μυκηναϊκὸς ἀμφορέας-κρατήρας ἀνοικτοῦ τύπου, μὲ δύο λαβὲς καὶ ὑψηλὴ βάση, ἐκτίθεται στὸ Μουσεῖο τῆς Βοστώνης [4]. Ἀπεικονίζονται σὲ αὐτόν, τέσσερις κατσίκες, μὲ ἐρυθρὸ χρῶμα, σὲ φυσικὸ τοπίο, μὲ λουλούδια καὶ βουνά. Στὴν μέση καὶ πρὸς τὰ κάτω καὶ πάλι οἱ 3 παράλληλες γραμμές. Τὸ Μουσεῖο Βοστώνης τὸ ἀγόρασε ἀπὸ τὸν dr. Elie Borowski στὶς 12.11.1959.
Ἐπίσης, ἀπὸ τὸν χῶρο τῶν Ἀμπελακίων, ὅπου ἡ ἐπίσημη ἀρχαία νεκρόπολις τοῦ νησιοῦ, καὶ ὅπου πιθανὸν νὰ εὑρίσκονταν πολλὰ καλλιτεχνικὰ ἐργαστήρια, «ἐξήχθησαν» πολλὲς ἐπιτύμβιες στῆλες πρὸς τὸ ἐξωτερικό. Στὴν Γερμανία εὑρίσκονται, μὲ μιὰ πρόχειρη καταγραφή:
Μαρμάρινη λήκυθος (475-425 π.Χ.), ποὺ κοσμοῦσε ταφικὸ μνημεῖο, μὲ παράσταση γυναίκας καὶ ἄνδρα ποὺ ἀποχαιρετιοῦνται. Ὁ γενειοφόρος ἄνδρας βαστιέται σὲ (ζωγραφιστὴ) ράβδο, φορᾶ ταινία στὸ κεφάλι καὶ χιτῶνα, ποὺ ἀφήνει ἀκάλυπτο μέρος τοῦ στήθους του, ἄρα εἶναι καλοκαίρι, ἐνῶ ἡ γυναίκα ἔχει πλούσια κόμμη, τὴν ὁποία καλύπτει μὲ ἱμάτιο. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Ἐρυθρόμορφη λήκυθος (475-425 π.Χ.), μὲ παράσταση Σειληνοῦ μὲ ἀνεστραμμένη τὴν πλάτη, ἔτσι ὥστε νὰ φαίνωνται τὰ γυμνὰ ὀπίσθιά του. Τὸ ἀριστερὸ χέρι ἀνασηκωμένο, σὰν νὰ χορεύη ἢ νὰκάνη μία λατρευτικὴ κίνηση. Μὲ τὸ δεξὶ χέρι κρατᾶ θύρσο, ἄρα εἶναι θιασώτης τοῦ Διονύσου. Εὑρίσκεται στὴν Ἀκαδ. Βόννης-Μουσεῖο Τεχνῶν.
Μικρὴ ἐρυθρόμορφη λήκυθος μὲ λευκὸ φόντο (450-400 π.Χ.), μὲ παράσταση γυναικὸς μὲ ἔξωμο χιτῶνα, πλάι σὲ ἀργαλειὸ ἢ τοῖχο στὸν ὁποῖο κρέμονται ροῦχα. Εὑρίσκεται στὴν Συλλογὴ τοῦ Παλλατιοῦ Σαρλόττενμπουργκ, στὸ Βερολῖνο.
Ἄλλη μικρὴ ἐρυθρόμορφη λήκυθος μὲ λευκὸ φόντο (450-400 π.Χ.), ἐπώνυμο ἔργο τοῦ ζωγράφου Μειδία, μὲ παράσταση γυναικὸς-νύμφης καὶ τοῦ θεοῦ Ἔρωτα. Εὑρίσκεται στὴν Ἀγορὰ τοῦ Μονάχου.
Ἄλλη μικρὴ ἐρυθρόμορφη λήκυθος μὲ λευκὸ φόντο (450-400 π.Χ.), παρομοία μὲ τὴν προηγούμενη, μὲ παράσταση γυναικὸς καὶ ἀνδρός, πλάι σὲ τάφο μὲ ἐπιτύμβια στήλη νεκροῦ. Προφανῶς γονεῖς ἢ συγγενεῖς τοῦ νεκροῦ, ἔχουν πάει γιὰ νὰ τελέσουν τὶς ἐπιβαλλόμενες τελετὲς κατὰ τὰ ἔθιμα. Εὑρίσκεται στὴν Συλλογὴ τοῦ Παλλατιοῦ Σαρλόττενμπουργκ, στὸ Βερολῖνο.
Χοὺς (κανάτα) ἐρυθρόμορφος, ταφικῆς χρήσεως (450-400 π.Χ.), μὲ παράσταση ἀγοριοῦ ποὺ τρέχει καὶ σέρνει καρότσι μὲ λαγό. Προφανῶς στόλιζε τάφο νεαροῦ ἀγοριοῦ. Εὑρίσκεται στὴν Συλλογὴ Eberhard-Karls, στὸ Μόναχο.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (425-400 π.Χ.) τῆς «γυναίκας μὲ τὴν ὑπηρέτριά της». Ἡ πενθοῦσα καθισμένη φορεῖ χιτώνα, ἱμάτιο, καὶ καλύπτει τὴν κεφαλή της μὲ κεκρύφαλο, ἐνῶ κρατᾶ στὸ χέρι της ἕνα πουλί. Ἡ ὑπηρέτριά της κρατᾶ ἕνα κλουβὶ γιὰ πουλί. Ἴσως λοιπόν, νὰ πρόκειται γιὰ τὴν σκηνὴ ἀποχωρισμοῦ ἑνὸς νεκροῦ κατοικιδίου πουλιοῦ. Μιά, σημαντική, λοιπόν, ἀρχαία ζωοφιλικὴ παράσταση. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (370-360 π.Χ.) τοῦ Λαμπροκλῆ, ἡ ὁποία εἰκονίζει γενειοφόρο θλιμμένο ἡλικιωμένο ἄνδρα, μὲ χιτῶνα, νὰ κοιτᾶ κάτω καὶ μὲ τὰ χέρια του νὰ ἑνώνονται ἐνώπιόν του καὶ τὰ δάκτυλα τῶν δύο χεριῶν του νὰ σχηματίζουν τὸ σχῆμα τῆς καρδιᾶς - πολὺ προσφιλὲς σήμερα μήνυμα-χειρονομία, ἰδίως ἀπὸ ποδοσφαιριστὲς μετὰ τὴν ἐπίτευξη κάποιου τέρματος! Ἴσως γιὰ νεκρὴ ἢ νεκρό(;), ποὺ θὰ ἦταν χαμηλότερα στὴν παράσταση. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (350 π.Χ.) τοῦ νεκροῦ Ἀρτέμονος, ἡ ὁποία εἰκονίζει δύο ὀρθίους γενειοφόρους ἄνδρες, ἕναν γηραιότερο καὶ ἕναν νεώτερο, ἴσως πατέρα καὶ γιό, νὰ ἀποχαιρετιοῦνται. Φοροῦν χιτῶνα, ποὺ ἀφήνει ἀκάλυπτο μέρος τοῦ στήθους τους – ἄρα ἡ ἐποχὴ εἶναι τὸ θέρος. Ὁ γηραιότερος κοιτᾶ θλιμμένος πρὸς τὰ κάτω, ἄρα ὁ νεώτερος εἶναι ὁ νεκρός. Ἡ παράσταση εἶναι ἐντὸς ἐπιστυλίου, ποὺ καταλήγει σὲ ἀκρωτήρια μὲ σφίγγες καὶ στὸ μέσον τοῦ ἀετώματος ὑπάρχει μιὰ Νίκη ἢ Σειρήνα μὲ ἀνοικτὰ πτερά. Ἡ στήλη εἶναι ἀπὸ πεντελικὸ μάρμαρο. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου.
Τμῆμα ἐπιτύμβιας στήλης (340 π.Χ.) ἡ ὁποία εἰκονίζει γερμένη κεφαλὴ θλιμμένης γυναικός. Πλούσια καὶ περίτεχνη κόμμη, ἔντονα μεγάλα μάτια. Εὑρίσκεται στὴν Γλυπτοθήκη Μονάχου. Εὑρίσκονται βέβαια πολλὰ καὶ ἐκτὸς Γερμανίας. [5]
ΠΗΓΗ:
Βελτανισιὰν Παν. «Ἡ ἀρχαιοκαπηλία στὴν Σαλαμῖνα - Μιὰ πρώτη καταγραφή», περ. «Βάκιλος», τ. 2. -http://www.periodikobakilos.blogspot.gr/
http://pityousa.blogspot.gr/p/blog.html
Λεκάκης Γ. “Ἀρχαιοκαπηλίες τῶν Γερμανῶν στὴν Ἑλλάδα ἐπὶ Κατοχῆς”, ἔκδ. Κάδμος, 2011.
Σύλλογος «Αἰαντὶς»
Περιβαλλοντικὸς Σύλλογος Σαλαμῖνοςhttps://sites.google.com/site/perivos/arthrographia/tourismosenaupegeia
(*) Ἀπὸ τὸ ὑπὸ ἔκδοσιν βιβλίο του “Οἱ βάνδαλοί του 20οῦ αἰ.”.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ἄκρως σημαντικὴ γιὰ τὴν ἱστορικὴ νῆσο πόλη, ἀφοῦ στὴν τοποθεσία, ποὺ οἱ ἐντόπιοι λένε ἁπλῶς «Κολῶνες», ἀμέσως ΒΔ. τοῦ φάρου τῆς Κώχης, σώζονται ἐρείπια τῆς ἀρχαίας πόλεως καὶ πύργου, ποὺ εὑρίσκετο ἐδῶ. Εἶναι ἡ πατρίδα τοῦ Κυχρέως καὶ τοῦ Αἴαντος τοῦ Τελαμωνίου, τοῦ ἥρωος τοῦ Τρωικοῦ Πολέμου. Ἐδῶ ἦταν ἡ ἀρχαία Παλαιὰ Σαλαμίς, ἡ ὁμηρική, ἡ στραμμένη πρὸς τὴν Αἴγινα. Ἦταν μυκηναϊκὴ πόλις, ἕδρα τῶν Αἰακιδῶν!
Τὰ τοπωνύμια Κολόνα/Κολώνα/Κολόννα/Κολώννα/Κολόνες/Κολῶνες/Κολωνία δηλώνουν σαφῶς θέση ἀρχαίας πόλεως/ἀποικίας (τὴν ὁποία σηματοδοτοῦσε μιὰ ἀρχαία κολώνα), ὅπως συμβαίνει καὶ σὲ δεκάδες ἄλλα τοπωνύμια τῆς Ἑλλάδος (καὶ τοῦ ἐξωτερικοῦ), κατὰ τὸν τρόπο ποὺ συνηθίζει νὰ ὀνοματίζη τοπωνύμια ὁ ἑλληνικὸς λαός.
[2] Ἄλλοι ἀναφέρουν μόνο το 1/1000.
[3] Δωρήθηκε ἀπὸ τοὺς κληρονόμους του, στὸ Harvard Univ. Art Museum τοῦ Καίμπριτζ. Εἶναι χαρακτηριστικὲς οἱ 3 κόκκινες ταινίες στὸν λαιμό, τὴν ὑδρορροὴ καὶ τὸ χερούλι της, ἐνῶ στὸ ἐπάνω μέρος ἀπεικονίζονται κογχύλια («ἀργοναῦτες» ἢ «ναυτῖλοι» - λαϊκώτερα καὶ στὴν Σαλαμῖνα λέγονται «μπουρού»), ποὺ ἀπολήγουν σὲ μαῦρο θαλάσσιο ἄνθος (ἴσως ἀνεμώνη).
[4] βλ. σχ. www.mfa.com
[5] Μιὰ πρόχειρη καταγραφή: Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (380 π.Χ.) τοῦ ἀθλητῆ (παλαιστῆ) Σώστρατου, ὁ ὁποῖος εἰκονίζεται νὰ κρατᾶ στλεγγίδα, καὶ νὰ (ἀπο)χαιρετᾶ τὸ πλῆθος ἢ νὰ κτενίζη τὴν ἐξαιρετικῆς τέχνης κόμμωσή του. Στὸ κεφάλι φορᾶ ταινία ἢ διάδημα, προφανῶς ἔπαθλο νίκης. Δίπλα του ὁ νεαρὸς βοηθὸς ὑπηρέτης ἢ μαθητής του, μὲ πετσέτα ἢ τὸν χιτῶνα τοῦ ἀθλητῆ καὶ δοχεῖο (ἀρύβαλλο) γιὰ νὰ ἀλειφθῆ ὁ ἀθλητὴς μὲ λάδι. Ἡ παράσταση εἶναι
ἐντὸς ἐπιστυλίου, ποὺ καταλήγει σὲ ἀκρωτήρια μὲ σφίγγες καὶ στὸ μέσον του ἀετώματος ὑπάρχει μιὰ Νίκη ἢ Σειρήνα μὲ ἀνοικτὰ πτερά. Ἡ στήλη ἦταν τοποθετημένη ἐπὶ τάφου. Χαρακτηρίζεται ἔργο ὑψηλῆς αἰσθητικῆς τέχνης, ἴσως πρόδρομος τῶν ἔργων τοῦ Πραξιτέλους, ἐνῶ θυμίζει καὶ τὸν «Δορυφόρο» τοῦ Πολυκλείτου. Ἔργο κορυφαῖο της πλαστικῆς τέχνης, λόγω τῶν ἐκπληκτικῶν σκιάσεών του. Εὑρίσκεται στὸ Μητρ. Μουσεῖο Τεχνῶν Ν. Ὑόρκης.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (350 π.Χ.) τῆς Λυσιστράτης, ἡ ὁποία εἰκονίζεται μὲ ἄνδρα. Ἡ χήρα φορεῖ πέπλο ποὺ καλύπτει τὴν κεφαλή της καὶ ἱμάτιο, ποὺ πέφτει στοὺς ὤμους της, ἕως τὴν μέση της. Ἡ στήλη εἶναι ἀπὸ πεντελικὸ μάρμαρο. Εὑρίσκεται στὸ Μητρ. Μουσεῖο Τεχνῶν Ν. Ὑόρκης.
Ἡ ἐπιτύμβια στήλη (350 π.Χ.) τῆς νεαρῆς Ἀριστομάχης, ἡ ὁποία εἰκονίζεται ὄρθια μὲ ποδήρη χιτῶνα, καὶ ἱμάτιο, τὸ ὁποῖο συγκρατεῖ μὲ τὸ ἀριστερό της χέρι. Στὰ μαλλιά της φορᾶ φιόγκο. Στὸ χέρι κρατᾶ μικρὴ κούκλα. Ἔργο μετρίας τέχνης. Ἡ παράσταση εἶναι ἐντὸς ἐπιστυλίου, ποὺ καταλήγει σὲ ἀκρωτήρια μὲ σφίγγες καὶ στὸ μέσον τοῦ ἀετώματος ὑπάρχει μιὰ Νίκη ἢ Σειρήνα μὲ ἀνοικτὰ πτερά. Εὑρίσκεται στὸ Μουσεῖο Καλῶν Τεχνῶν Βοστώνης.
No comments:
Post a Comment