Ουκρανία: Τι άλλαξε; Τι μένει ίδιο;
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ο πανικός από την ουκρανική αντιπαράθεση κράτησε όσο η χώνεψη του γεύματος της Καθαράς Δευτέρας. Οι αγορές βυθίστηκαν μπροστά στις «ψυχροπολεμικές» εικόνες, αλλά αναδύθηκαν σχεδόν αμέσως - ανέλαβαν δράση τα αντανακλαστικά αυτοσυντήρησης και αλληλεξάρτησης όλων των εμπλεκομένων. Η Τρίτη ξημέρωσε διαφορετικά: Η Ρωσία είχε μαζέψει τους στρατιώτες από τη συνοριακή άσκηση (αλλά όχι εκείνους που ήδη ελέγχουν την Κριμαία). Ο Βλαντιμίρ Πούτιν έσπευσε να ρίξει τους τόνους, λέγοντας ότι δεν εξετάζει προσάρτηση της χερσονήσου (θα το αποφασίσουν οι κάτοικοι ίσως;). Τα χρηματιστήρια εκτοξεύθηκαν σ’ ένα ράλι ανακούφισης κι ο «συνωστισμός» των επενδυτών στα «καταφύγια» εκτονώθηκε: Μετά το άλμα στις τιμές τους, τα ΑΑΑ ομόλογα, ο χρυσός, το πετρέλαιο υποχώρησαν, ενώ το ρούβλι σταθεροποιήθηκε. Λήξις επεισοδίου;
Δεν χρειάζεται να παρατηρήσει κανείς περισσότερο από τρία δευτερόλεπτα τον χάρτη με τους αγωγούς που διατρέχουν την Ουκρανία για να διακρίνει το γεωπολιτικό αδιέξοδο. Η χώρα μοιάζει με σιδηροδρομικό κόμβο: όλες σχεδόν «οι γραμμές» φυσικού αερίου περνούν από αυτόν πριν συνεχίσουν στις… εσχατιές της Δυτικής Ευρώπης. Από το ουκρανικό έδαφος περνούν τα 4/5 των ρωσικών εξαγωγών. Δεκαπέντε ευρωπαϊκές χώρες προμηθεύονται από 80% ώς 100% των αναγκών φυσικού αερίου από την Gazprom. Μετά την ανοιχτή αντιπαράθεση για την Ουκρανία, όμως, η Ευρώπη είναι «με το ζόρι εταίροι» - όχι πια «φίλοι» με τον ενεργειακό προμηθευτή της.
Η ρωσική επέμβαση στην Κριμαία έδωσε λαβή για ιστορικούς παραλληλισμούς: Η εισβολή του Χίτλερ, η τακτική του Μιλόσεβιτς, τα επεισόδια του ψυχρού πολέμου… Αυτό που αγνοούν αυτές οι αναλύσεις είναι το γεγονός ότι ο κόσμος άλλαξε, έγινε πολύ πιο αλληλοεξαρτώμενος τα τελευταία 25 χρόνια. Ούτε η Δύση μπορεί να στραγγαλίσει οικονομικά τη Ρωσία με κυρώσεις χωρίς να πυροβολήσει τα ίδια της τα πόδια, ούτε η Ρωσία μπορεί να απαντήσει με αντίποινα σε οποιαδήποτε οικονομική πολιορκία χωρίς να ρισκάρει την κατάρρευσή της. Πώς θα παγώσει η Δύση την περιουσία του Ρώσου όταν είναι κρυμμένη σε offshore βρετανικών συμφερόντων - ή σε διαμέρισμα στο Κένσινγκτον; Ή πώς θα απορρίψει η Ρωσία το δολάριο από τις διεθνείς συναλλαγές χωρίς να μπει στο περιθώριό τους;
Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Δύσης εξάγουν ή έχουν εγκατασταθεί στη Ρωσία, οι μεγαλύτερες τράπεζες (κάποιες μάλιστα από εύθραυστα τραπεζικά συστήματα, όπως της Ιταλίας) έχουν εκτεθεί στην περιοχή με δάνεια δισεκατομμυρίων. Από την άλλη, η Ρωσία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη φυγή του διεθνούς κεφαλαίου κι έχει ανάγκη τον Ευρωπαίο πελάτη. Ο καβγάς επαναλαμβάνεται, αλλά πλέον με κενές απειλές. Το ψυχροπολεμικό δίπολο του ’80 έχει μπει εδώ και χρόνια στο μπλέντερ: ΗΠΑ/Ευρώπη και Ρωσία δεν μπορούν να ξεμπλέξουν τα τσανάκια τους: όσο μεγαλύτερη κόντρα, τόσο μεγαλύτερη η αμοιβαία ζημιά. Η ισορροπία του τρόμου είναι πάντα αποτελεσματικός βούρδουλας για αυτοκυριαρχία και επιφανειακή ηρεμία.
Ωστόσο υπάρχουν πράγματα που μετά τη διεθνή αναμέτρηση στην Ουκρανία έχουν αλλάξει για πάντα - καμιά υπαναχώρηση ή αναδίπλωση δεν θα τα επαναφέρουν την προτεραία δυναμική: Επιβεβαιώθηκε ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει σύντομα αξιόπιστο «κέντρο διανομής» ενέργειας για την Ευρώπη. Ετσι η Ε.Ε. θα πρέπει να σκεφτεί άμεσα πλέον πώς θα εμπλουτίσει τη λίστα των προμηθευτών της. Η υποκατάσταση με εναλλακτικές πηγές ενέργειας έχει ήδη αρχίσει αλλά δεν αρκεί: Είναι επιβεβλημένη η αναζήτηση και εναλλακτικών διαδρομών φυσικού αερίου. Η κρίση της Ουκρανίας βάζει στο παιχνίδι απροσδόκητους παίκτες. Η προσέγγιση της Δύσης με το Ιράν, το οποίο προωθεί απευθείας αγωγό φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Μεσογείου και Ελλάδας, αποκτά και αυτή τη διάσταση. Οι γεωπολιτικές συμμαχίες γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκες - και οι γεωπολιτικές καραμπόλες πιο εντυπωσιακές.
Δεν χρειάζεται να παρατηρήσει κανείς περισσότερο από τρία δευτερόλεπτα τον χάρτη με τους αγωγούς που διατρέχουν την Ουκρανία για να διακρίνει το γεωπολιτικό αδιέξοδο. Η χώρα μοιάζει με σιδηροδρομικό κόμβο: όλες σχεδόν «οι γραμμές» φυσικού αερίου περνούν από αυτόν πριν συνεχίσουν στις… εσχατιές της Δυτικής Ευρώπης. Από το ουκρανικό έδαφος περνούν τα 4/5 των ρωσικών εξαγωγών. Δεκαπέντε ευρωπαϊκές χώρες προμηθεύονται από 80% ώς 100% των αναγκών φυσικού αερίου από την Gazprom. Μετά την ανοιχτή αντιπαράθεση για την Ουκρανία, όμως, η Ευρώπη είναι «με το ζόρι εταίροι» - όχι πια «φίλοι» με τον ενεργειακό προμηθευτή της.
Η ρωσική επέμβαση στην Κριμαία έδωσε λαβή για ιστορικούς παραλληλισμούς: Η εισβολή του Χίτλερ, η τακτική του Μιλόσεβιτς, τα επεισόδια του ψυχρού πολέμου… Αυτό που αγνοούν αυτές οι αναλύσεις είναι το γεγονός ότι ο κόσμος άλλαξε, έγινε πολύ πιο αλληλοεξαρτώμενος τα τελευταία 25 χρόνια. Ούτε η Δύση μπορεί να στραγγαλίσει οικονομικά τη Ρωσία με κυρώσεις χωρίς να πυροβολήσει τα ίδια της τα πόδια, ούτε η Ρωσία μπορεί να απαντήσει με αντίποινα σε οποιαδήποτε οικονομική πολιορκία χωρίς να ρισκάρει την κατάρρευσή της. Πώς θα παγώσει η Δύση την περιουσία του Ρώσου όταν είναι κρυμμένη σε offshore βρετανικών συμφερόντων - ή σε διαμέρισμα στο Κένσινγκτον; Ή πώς θα απορρίψει η Ρωσία το δολάριο από τις διεθνείς συναλλαγές χωρίς να μπει στο περιθώριό τους;
Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της Δύσης εξάγουν ή έχουν εγκατασταθεί στη Ρωσία, οι μεγαλύτερες τράπεζες (κάποιες μάλιστα από εύθραυστα τραπεζικά συστήματα, όπως της Ιταλίας) έχουν εκτεθεί στην περιοχή με δάνεια δισεκατομμυρίων. Από την άλλη, η Ρωσία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τη φυγή του διεθνούς κεφαλαίου κι έχει ανάγκη τον Ευρωπαίο πελάτη. Ο καβγάς επαναλαμβάνεται, αλλά πλέον με κενές απειλές. Το ψυχροπολεμικό δίπολο του ’80 έχει μπει εδώ και χρόνια στο μπλέντερ: ΗΠΑ/Ευρώπη και Ρωσία δεν μπορούν να ξεμπλέξουν τα τσανάκια τους: όσο μεγαλύτερη κόντρα, τόσο μεγαλύτερη η αμοιβαία ζημιά. Η ισορροπία του τρόμου είναι πάντα αποτελεσματικός βούρδουλας για αυτοκυριαρχία και επιφανειακή ηρεμία.
Ωστόσο υπάρχουν πράγματα που μετά τη διεθνή αναμέτρηση στην Ουκρανία έχουν αλλάξει για πάντα - καμιά υπαναχώρηση ή αναδίπλωση δεν θα τα επαναφέρουν την προτεραία δυναμική: Επιβεβαιώθηκε ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει σύντομα αξιόπιστο «κέντρο διανομής» ενέργειας για την Ευρώπη. Ετσι η Ε.Ε. θα πρέπει να σκεφτεί άμεσα πλέον πώς θα εμπλουτίσει τη λίστα των προμηθευτών της. Η υποκατάσταση με εναλλακτικές πηγές ενέργειας έχει ήδη αρχίσει αλλά δεν αρκεί: Είναι επιβεβλημένη η αναζήτηση και εναλλακτικών διαδρομών φυσικού αερίου. Η κρίση της Ουκρανίας βάζει στο παιχνίδι απροσδόκητους παίκτες. Η προσέγγιση της Δύσης με το Ιράν, το οποίο προωθεί απευθείας αγωγό φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Μεσογείου και Ελλάδας, αποκτά και αυτή τη διάσταση. Οι γεωπολιτικές συμμαχίες γίνονται ακόμα πιο πολύπλοκες - και οι γεωπολιτικές καραμπόλες πιο εντυπωσιακές.
No comments:
Post a Comment