Η παράλογη εμμονή της Fed με τον πληθωρισμό
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
Πρόσφατα η Federal Reserve έδωσε στη δημοσιότητα πρακτικά των συνεδριάσεών της από το μοιραίο έτος 2008. Και είναι τόσο αποκαρδιωτικό να τα διαβάζεις! Τα στελέχη της Fed δεν είχαν ιδέα περί της οικονομικής λαίλαπας που ξεσπούσε. Αυτό, όμως, το γνωρίζουμε εδώ και καιρό. Το πραγματικά εκπληκτικό είναι η εμμονή τους με το λάθος πράγμα. Η οικονομία έκανε βουτιά και όμως οι περισσότεροι στη Fed μιλούσαν για τον πληθωρισμό. Τον Αύγουστο του 2008 ο πληθωρισμός αναφέρθηκε 322 φορές ενώ μόλις 28 ετέθη το πρόβλημα της ανεργίας και 19 φορές των συστημικών κινδύνων ή κρίσεων.
Στη συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2008, μία ημέρα μετά την πτώση της Lehman, αναφέρθηκε 129 φορές ο πληθωρισμός, μόλις 26 φορές η ανεργία και μόλις τέσσερις οι συστημικοί κίνδυνοι ή οι κρίσεις.
Οι ιστορικοί της Μεγάλης Υφεσης έχουν επανειλημμένως εκφράσει την έκπληξή τους για τους παραλογισμούς που καθόρισαν τότε τη χάραξη πολιτικής. Η Τράπεζα της Αγγλίας, για παράδειγμα, αντιμετώπιζε μια ολέθρια δίνη αποπληθωρισμού και όμως παρέμενε προσηλωμένη στην εμμονή της με τον φανταστικό κίνδυνο του πληθωρισμού.
Αποδεικνύεται, πάντως, πως οι σύγχρονοι ιθύνοντες παρουσίασαν τις ίδιες εμμονές με το λάθος πράγμα όπως και οι προκάτοχοί τους.
Οσοι τα τελευταία πέντε χρόνια παρακολουθούν το τηλεοπτικό δίκτυο CNBC ή τους αρθρογράφους της Wall Street Journal ή δίνουν βάση στις απόψεις επιφανών συντηρητικών οικονομολόγων έζησαν σε κατάσταση συναγερμού για τον πληθωρισμό που από στιγμή σε στιγμή θα βρισκόταν εκτός ελέγχου. Δεν συνέβη ποτέ. Τι φταίει λοιπόν;
Μια απάντηση είναι πως όσοι έχουν εμμονές δεν μπορούν να διακρίνουν τον πληθωρισμό από τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις του δείκτη, που οφείλονται κυρίως στις ευμετάβλητες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας. Οι τιμές της βενζίνης, ειδικότερα, επηρεάζουν πολύ τον πληθωρισμό, αλλά οι μεταβολές τους δεν λένε τίποτε για τον μελλοντικό πληθωρισμό. Οσοι έχουν εμμονές δεν αντιλαμβάνονται, άλλωστε, πως το τύπωμα χρήματος όταν η οικονομία είναι σε ύφεση δεν οδηγεί σε πληθωρισμό. Το έλεγα τότε, αλλά ίσως ήταν δικαιολογημένοι να μην το αντιλαμβάνονται το 2008 ή στις αρχές του 2009. Το θέμα είναι, όμως, πως η εμμονή με τον πληθωρισμό παρέμεινε ακόμη και όταν οι εξελίξεις διέψευδαν τα στοιχεία στα οποία υποτίθεται ότι βασιζόταν. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν και άλλοι λόγοι πέραν της εσφαλμένης συλλογιστικής και είναι πολιτικής φύσης.
Είναι προφανές, όταν κοιτάξει κανείς ποιοι έχουν αυτή την εμμονή με τον πληθωρισμό. Ενώ υπάρχουν λίγοι συντηρητικοί που υποστηρίζουν πως η Fed πρέπει να κάνει περισσότερα, όχι λιγότερα, δεν έχουν καμία επιρροή. Υπερισχύει η πλειονότητα των συντηρητικών που έχουν εμμονή με τον πληθωρισμό και σχεδόν όσοι έχουν αυτήν την εμμονή είναι συντηρητικοί. Αυτό εν μέρει αντανακλά την αντίληψη ότι η κυβέρνηση δεν πρέπει ποτέ να παρεμβαίνει για να περιορίσει τα οικονομικά δεινά, επειδή ο ιδιωτικός τομέας γνωρίζει πάντα καλύτερα. Τη δεκαετία του 1930, Αυστριακοί οικονομολόγοι, όπως ο Φρίντριχ Χάγεκ και ο Τζόζεφ Σούμπετερ, έβαλαν κατά οποιασδήποτε προσπάθειας να αντιμετωπισθεί η ύφεση με το φθηνό χρήμα: αν το κάνει αυτό κανείς, προειδοποιούσε ο Σούμπετερ, αφήνει «μισή τη δουλειά της ύφεσης». Οι σύγχρονοι συντηρητικοί αποφεύγουν τις τόσο απροκάλυπτες τοποθετήσεις, αλλά ουσιαστικά οι θέσεις τους είναι οι ίδιες.
Η πεποίθηση πίσω από αυτή τη στάση είναι πως οποιαδήποτε προσπάθεια τόνωσης της οικονομίας θα επιφέρει ολέθρια αποτελέσματα. Και συνάδει με μια τάση για σκληρότητα ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνθήκες. Ο Βρετανός δημοσιογράφος Γουίλιαμ Κίγκαν περιέγραψε αυτήν την τάση ως «σαδο-μονεταρισμό». Είναι αλήθεια πως η Fed υπέκυψε στους σαδο-μονεταριστές στο πλαίσιο του γενικότερου κλίματος αντίθεσης σε οτιδήποτε θα αντιμετώπιζε την υψηλή ανεργία. Είχαμε εκπλαγεί από τις εσφαλμένες αντιλήψεις των πολιτικών ταγών στη Μεγάλη Υφεση. Αλλά όταν χτύπησε η νέα Μεγάλη Υφεση και μας δόθηκε η ευκαιρία να αντιδράσουμε καλύτερα, καταλήξαμε να κάνουμε τα ίδια λάθη.
Στη συνεδρίαση της 16ης Σεπτεμβρίου 2008, μία ημέρα μετά την πτώση της Lehman, αναφέρθηκε 129 φορές ο πληθωρισμός, μόλις 26 φορές η ανεργία και μόλις τέσσερις οι συστημικοί κίνδυνοι ή οι κρίσεις.
Οι ιστορικοί της Μεγάλης Υφεσης έχουν επανειλημμένως εκφράσει την έκπληξή τους για τους παραλογισμούς που καθόρισαν τότε τη χάραξη πολιτικής. Η Τράπεζα της Αγγλίας, για παράδειγμα, αντιμετώπιζε μια ολέθρια δίνη αποπληθωρισμού και όμως παρέμενε προσηλωμένη στην εμμονή της με τον φανταστικό κίνδυνο του πληθωρισμού.
Αποδεικνύεται, πάντως, πως οι σύγχρονοι ιθύνοντες παρουσίασαν τις ίδιες εμμονές με το λάθος πράγμα όπως και οι προκάτοχοί τους.
Οσοι τα τελευταία πέντε χρόνια παρακολουθούν το τηλεοπτικό δίκτυο CNBC ή τους αρθρογράφους της Wall Street Journal ή δίνουν βάση στις απόψεις επιφανών συντηρητικών οικονομολόγων έζησαν σε κατάσταση συναγερμού για τον πληθωρισμό που από στιγμή σε στιγμή θα βρισκόταν εκτός ελέγχου. Δεν συνέβη ποτέ. Τι φταίει λοιπόν;
Μια απάντηση είναι πως όσοι έχουν εμμονές δεν μπορούν να διακρίνουν τον πληθωρισμό από τις βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις του δείκτη, που οφείλονται κυρίως στις ευμετάβλητες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας. Οι τιμές της βενζίνης, ειδικότερα, επηρεάζουν πολύ τον πληθωρισμό, αλλά οι μεταβολές τους δεν λένε τίποτε για τον μελλοντικό πληθωρισμό. Οσοι έχουν εμμονές δεν αντιλαμβάνονται, άλλωστε, πως το τύπωμα χρήματος όταν η οικονομία είναι σε ύφεση δεν οδηγεί σε πληθωρισμό. Το έλεγα τότε, αλλά ίσως ήταν δικαιολογημένοι να μην το αντιλαμβάνονται το 2008 ή στις αρχές του 2009. Το θέμα είναι, όμως, πως η εμμονή με τον πληθωρισμό παρέμεινε ακόμη και όταν οι εξελίξεις διέψευδαν τα στοιχεία στα οποία υποτίθεται ότι βασιζόταν. Αυτό σημαίνει πως υπάρχουν και άλλοι λόγοι πέραν της εσφαλμένης συλλογιστικής και είναι πολιτικής φύσης.
Είναι προφανές, όταν κοιτάξει κανείς ποιοι έχουν αυτή την εμμονή με τον πληθωρισμό. Ενώ υπάρχουν λίγοι συντηρητικοί που υποστηρίζουν πως η Fed πρέπει να κάνει περισσότερα, όχι λιγότερα, δεν έχουν καμία επιρροή. Υπερισχύει η πλειονότητα των συντηρητικών που έχουν εμμονή με τον πληθωρισμό και σχεδόν όσοι έχουν αυτήν την εμμονή είναι συντηρητικοί. Αυτό εν μέρει αντανακλά την αντίληψη ότι η κυβέρνηση δεν πρέπει ποτέ να παρεμβαίνει για να περιορίσει τα οικονομικά δεινά, επειδή ο ιδιωτικός τομέας γνωρίζει πάντα καλύτερα. Τη δεκαετία του 1930, Αυστριακοί οικονομολόγοι, όπως ο Φρίντριχ Χάγεκ και ο Τζόζεφ Σούμπετερ, έβαλαν κατά οποιασδήποτε προσπάθειας να αντιμετωπισθεί η ύφεση με το φθηνό χρήμα: αν το κάνει αυτό κανείς, προειδοποιούσε ο Σούμπετερ, αφήνει «μισή τη δουλειά της ύφεσης». Οι σύγχρονοι συντηρητικοί αποφεύγουν τις τόσο απροκάλυπτες τοποθετήσεις, αλλά ουσιαστικά οι θέσεις τους είναι οι ίδιες.
Η πεποίθηση πίσω από αυτή τη στάση είναι πως οποιαδήποτε προσπάθεια τόνωσης της οικονομίας θα επιφέρει ολέθρια αποτελέσματα. Και συνάδει με μια τάση για σκληρότητα ανεξάρτητα από τις οικονομικές συνθήκες. Ο Βρετανός δημοσιογράφος Γουίλιαμ Κίγκαν περιέγραψε αυτήν την τάση ως «σαδο-μονεταρισμό». Είναι αλήθεια πως η Fed υπέκυψε στους σαδο-μονεταριστές στο πλαίσιο του γενικότερου κλίματος αντίθεσης σε οτιδήποτε θα αντιμετώπιζε την υψηλή ανεργία. Είχαμε εκπλαγεί από τις εσφαλμένες αντιλήψεις των πολιτικών ταγών στη Μεγάλη Υφεση. Αλλά όταν χτύπησε η νέα Μεγάλη Υφεση και μας δόθηκε η ευκαιρία να αντιδράσουμε καλύτερα, καταλήξαμε να κάνουμε τα ίδια λάθη.
No comments:
Post a Comment