Προ των πυλών η σύγκρουση στην Ευρώπη - Από τι κινδυνεύει η ευρωπαϊκή συνοχή και γιατί το μέλλον είναι ζοφερό

www.kassandros.gr

Η Ενωμένη Ευρώπη διέρχεται τη μεγαλύτερη δοκιμασία συνοχής από συστάσεώς της. Οι απειλές των Βρετανών περί δημοψηφίσματος και αποχώρησης δεν είναι το σημαντικότερο, από την εποχή της Θάτσερ και μετά η Μ. Βρετανία είναι στην περιφέρεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λοξοκοιτάζει προς την έξοδο. Η απειλή της συνοχής της Ευρώπης είναι πλέον υπαρξιακής φύσεως και μάλιστα στον σκληρό πυρήνα της, στην Ευρωζώνη. Η αιτία δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και πολιτική.

Η Γαλλία στα πρώτα στάδια της κρίσης, επί εποχής Σαρκοζί, εκχώρησε στη Γερμανία πολιτική εξουσία με αντάλλαγμα την οικονομική ανοχή της Γερμανίας στην οικονομία της Γαλλίας και στους προϋπολογισμούς της.

Οι Γερμανοί έχοντας δαμάσει τη Γαλλία, επιτύχει μια συνεννόηση υποταγής με την Ισπανία και αντικαταστήσει τον Μπερλουσκόνι και τον Παπανδρέου με τους Μόντι και Παπαδήμο είχαν επιβάλει μια αρχή λιτότητας που ήταν τόσο πιο αυστηρή όσο το κράτος ήταν πιο αδύνατο, όπως η Κύπρος, η Ελλάδα και η Πορτογαλία.

Αυτό στις μεγάλες χώρες δεν κράτησε πολύ. Οι εκλογές έφεραν στη Γαλλία και στην Ιταλία κυβερνήσεις που είχαν υποσχεθεί στον λαό οικονομική άνοδο χωρίς πόνο.

Η υπόσχεση βέβαια αποδείχθηκε ψεύτικη, αλλά οι κυβερνήσεις αυτές για να κρατηθούν στην εξουσία εξακολουθούν να αυξάνουν τα ελλείμματα και να έχουν μια τελματωμένη οικονομία. Χωρίς δομικές αλλαγές και χωρίς μείωση του προνοιακού κράτους είναι αδύνατο να δημιουργηθεί ανάπτυξη. Κρατούν τις βαριές γραφειοκρατικές δομές μιας υπέρ- ρυθμισμένης κοινωνίας, της οποίας οι ρυθμίσεις που έγιναν σε ευτυχέστερες εποχές δεν είναι διατηρήσιμες και πνίγουν την ανάπτυξη.

Σε αντίθεση οι Γερμανοί, με τη λογική της πλέον πειθαρχημένης και ορθολογιστικής κοινωνίας, έκαναν νωρίς τις απαιτούμενες θυσίες, για να κρατήσουν την λειτουργία της οικονομίας τους σε ένα ανεκτό επίπεδο και η κοινωνία τους δέχτηκε και ενσωμάτωσε τις απαιτούμενες θυσίες και βεβαίως αρνούνται στους άλλους οποιαδήποτε υποχώρηση από τη λιτότητα.

Όπως αποδεικνύεται τώρα και οι δύο κοινωνίες, του Βορρά και του Νότου αμάρτησαν, η κάθε μία υπερβάλλοντας αντίθετα με την άλλη.

Ο ΔΙΧΑΣΜΟΣ
Ο μεν Βορράς υπερέβαλε ως προς τη λιτότητα, μην κάνοντας τις απαραίτητες, κρατικές κυρίως, δημόσιες επενδύσεις σε έργα κοινής ωφέλειας και στραγγαλίζοντας την κατανάλωση, είχε δε αναιμική ανάπτυξη, ο δε Νότος αρνούμενος την εξυγίανση και περιστολή των δημοσίων οικονομικών και τον ρυθμιστικό εκσυγχρονισμό, εξακολουθεί να έχει ελλείμματα που αυξάνουν το χρέος του χωρίς ουσιαστική ανάπτυξη.

Τίποτε δεν φωτίζει περισσότερο το χάσμα πολιτικών από τον εξαναγκασμό του κ. Ντράγκι να υπαναχωρήσει στη Νάπολη από το περίφημο σχέδιό του να διαθέσει ένα τρισ. ευρώ, αγοράζοντας τιτλοποιημένα δάνεια και παίρνοντας το ρίσκο της μη εξυπηρετήσεως μερικών εξ αυτών, για πρώτη φορά στην ΕΚΤ.

Μόλις ο κ. Ντράγκι άφησε να εννοηθεί ότι προτίθεται να διαθέσει χρήμα με τη μορφή αγοράς τιτλοποιημένων δανείων (ABS) και άλλων τραπεζικών εργαλείων, του επετέθη με άρθρα και αγωγές στα γερμανικά δικαστήρια, το σύνολο σχεδόν των επιφανών Γερμανών οικονομολόγων.

Σκληρότατες δηλώσεις έκανε ο Γιούργκεν Σταρκ, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ. «Η απόφαση της ΕΚΤ να διπλασιάσει το κίνητρο (της ανάπτυξης) είναι μια πράξη απελπισίας και η πρόθεσή της να αγοράσει τιτλοποιημένα δάνεια (ABS) είναι ιδιαιτέρως επικίνδυνη και δημιουργεί κοινή υπευθυνότητα με αιχμάλωτους τους Ευρωπαίους φορολογουμένους. (Διάβαζε Γερμανούς). Η ΕΚΤ στερείται δημοκρατικής νομιμότητος να παίρνει τέτοιες αποφάσεις».

Πρόσθεσε επίσης ότι η ΕΚΤ πέταξε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και ρυθμίζει την οικονομική της πολιτική με βάση της ανάγκες των «προβληματικών μελών» της και όχι το σύνολο της Ευρωζώνης.

Τα ίδια και βαρύτερα είπαν οι υπόλοιποι Γερμανοί οικονομολόγοι και μπροστά σε αυτήν την επιθετική αντίσταση. ο κ. Ντράγκι απέφυγε να ορίσει τα ποσά τα οποία προτίθεται να διαθέσει η ΕΚΤ για αναπτυξιακούς σκοπούς.

Όπως ήταν επόμενο, τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια έπεσαν δραματικά και θα συνεχίσουν την καθοδική τους πορεία. Το μόνο σημαντικό όφελος μέχρι στιγμής είναι η πτώση της ισοτιμίας του ευρώ, η οποία οφείλεται στην «τεράστια πολιτική πίεση» από τη Γαλλία και την Ιταλία -κατά τον κ. Σταρκ- σαν αυτό να ήταν κακό για τη Ευρωζώνη.

Αποτέλεσμα όλων των ανωτέρω ήταν η βίαιη αντίδραση της Γαλλίας.

Η Γαλλία διά στόματος του πρωθυπουργού της κ. Βαλς κατήγγειλε την επιλογή της λιτότητας ως βαθύτατα άστοχη και προειδοποίησε ωμά τη Γερμανία και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς ότι απαιτήσεις για περαιτέρω λιτότητα θα έχουν τέτοια σπασμωδική αντίδραση, που θα τεθεί σε κίνδυνο η ευρωπαϊκή σταθερότητα. Η αντίδραση του κ. Βαλς δεν είναι παρορμητική. Ο κ. Βαλς διευκρίνισε ότι η αδυναμία της Ευρωζώνης να ανακάμψει, την οδηγεί σε μια ιαπωνικού τύπου οικονομική αποτελμάτωση ή και χειρότερα. Το όριο των δυνατοτήτων της Γαλλίας είναι ακόμη 30 δισ. που κόβει από τον προϋπολογισμό της και παρ' όλα αυτά το έλλειμμά της θα παραμείνει στο 4,3% του ΑΕΠ ή και χειρότερο και το 2015, παρ' όλο που θα κόψει ακόμα 50 δισ. από τους προϋπολογισμούς της την επομένη τριετία.

«Εάν μας εξαναγκάσουν να μειώσουμε το έλλειμμα στο 3% θα γονατίσουμε. Δεν είναι δυνατό», πρόσθεσε ο κ. Βαλς.

Εδώ πρέπει να παρατηρήσουμε ότι είναι τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι όταν ο κ. Ντράγκι ζήτησε ένα φύλλο συκής με τη μορφή μιας δέσμευσης της ελληνικής κυβέρνησης για να μπορέσει να απορροφήσει τα επισφαλή τραπεζικά δάνεια και των ελληνικών τραπεζών, η μεγαλύτερη μερίδα των ελληνικών ΜΜΕ κατήγγειλε «νέο μνημόνιο». Λίγο καταλαβαίνουμε το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και λόγω της άγνοιάς μας συνταχθήκαμε με τον κ. Σταρκ εναντίον του κ. Ντράγκι.

Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ
Η παραπάνω πρόταση αποτελεί ανάθεμα για τους Γερμανούς. Με κίνδυνο και της δικής τους οικονομίας αρνήθηκαν την πρόταση Γιούνκερ να χρησιμοποιήσει 100 δισ. του Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) για ευρωπαϊκές υποδομές με τη φράση του κ. Σόιμπλε «Ξέχνα το».

Η ευρωπαϊκή λιτότητα δεν μπορεί να αποδώσει μέσα στην παγκόσμια δυσπραγία, στην έλλειψη δημοσίων επενδύσεων και την τραγική κατάσταση των περισσότερων τραπεζών, και μάλιστα με την επομένη κρίση να είναι μόνο θέμα ημερομηνίας. Η αμοιβαιοποίηση του χρέους μαζί με την επενδυτική πολιτική είναι ίσως κακή λύση για ορισμένους, αλλά είναι η μόνη λύση για όλους.

Η ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΗ ΡΗΞΗ
Το χάσμα είναι αγεφύρωτο και αυτό φάνηκε στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής για την απασχόληση, όπου οι κ. Ολάντ και Ρέντζι πίεσαν ασφυκτικά την κ. Μέρκελ, η οποία δεν υποχώρησε στο ελάχιστο, σε σημείο που ο Ρέντζι να μιλήσει για γραφειοκρατία «Βρυξελλών», που εμποδίζει αποφάσεις δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων.

Το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό. Αναμένονται βίαιες αντιπαραθέσεις στην ΕΚΤ, την Ε.Ε. και το Ευρωκοινοβούλιο.

Αν το κρατικό χρέος δεν στηριχθεί από την ΕΚΤ, μεγάλες χώρες θα κινδυνεύσουν να χρεοκοπήσουν. Η γερμανική αδιαλλαξία για λιτότητα έχει πλέον και επιστημονικά καταρριφθεί από τον ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ και άλλους έγκυρους παγκόσμιους οργανισμούς και η εμμονή της Γερμανίας σε αυτή, καταστρέφει την ίδια και την υπόλοιπη Ευρωζώνη.

Η βέβαιη συνέπεια, αν κάτι δεν αλλάξει, είναι η ρήξη μέσα στην Ευρωζώνη. Ο κ. Ντράγκι δεν μπορεί να κοπεί στα δύο για να ικανοποιήσει όλους. Οι ηγεσίες του Νότου δεν μπορούν να αυτοκαταστραφούν υπακούοντας την κ. Μέρκελ και οι Γερμανοί δεν φημίζονται για την υποχωρητικότητά τους.

Ήδη διάφοροι πολιτικοί σχηματισμοί είναι εναντίον του κοινού νομίσματος, ακόμη και εναντίον της Ενωμένης Ευρώπης. Η διάλυση δεν είναι πλέον φανταστικό σενάριο. Θα είναι σύντομα απτή επιλογή. Αν η Γερμανία τελικά αποφασίσει να υποχωρήσει και να κρατήσει ενωμένη την Ευρωζώνη, τότε υπάρχει ελπίδα. Αλλιώς, η διάλυση θα έρθει σε λίγα χρόνια, αρχίζοντας βέβαια από την περιφέρεια.

Αλλο την εποχή Σρέντερ και άλλο τώρα...

Αυτό που δεν αναγνωρίζει η Γερμανία είναι ότι η λιτότητα που επέβαλε τότε ο καγκελάριος Σρέντερ πέτυχε γιατί εφαρμόσθηκε με ακμάζουσα την παγκόσμια οικονομία, ενώ σήμερα η παγκόσμια οικονομία είναι αναιμική και αυτή των αναπτυγμένων χωρών προβληματική και λειτουργεί με ενέσεις ρευστότητας. Επίσης και ο κ. Σρέντερ παρενέβη τους κανονισμούς για το έλλειμμα έως ότου η ακμάζουσα τότε διεθνής οικονομία έκανε τις περικοπές να αποδώσουν και να έρθει η ανάκαμψη για τη Γερμανία. Η σημερινή κατάσταση δεν είναι ίδια. Το μεγαλύτερο πρόβλημα της παρούσας κατάστασης είναι η ταυτόχρονη αύξηση του παγκοσμίου χρέους με χαμηλά επίπεδα ανάπτυξης.

Το εγκυρότατο GenevaReport 16 το δείχνει σαφώς με το κατωτέρω γράφημα που απεικονίζει την αύξηση του παγκοσμίου χρέους, χωρίς τον χρηματοπιστωτικό τομέα, ως ποσοστού του ΑΕΠ από το 2001 έως το 2013.

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι το χρέος της Ευρωζώνης, εξαιρουμένου μάλιστα του μεγάλου όγκου του χρηματοπιστωτικού τομέα, έφτασε από 200% του ΑΕΠ το 2001 στο 260% του ΑΕΠ το 2013, δηλαδή με ρυθμό αύξησης 5% τον χρόνο!

Ταυτόχρονα παρατηρείται η δηλητηριώδης συνύπαρξη αναιμικής ανάπτυξης και αποπληθωρισμού.

Ο αποπληθωρισμός συνδυαζόμενος με απόπειρες απομόχλευσης και χαμηλή ή αρνητική ανάπτυξη δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο, όπου η κακή ανάπτυξη δυσκολεύει την απομόχλευση, δηλαδή τη μείωση του χρέους και η απόπειρα μείωσης του χρέους πνίγει την ανάπτυξη. Επίσης η αύξηση του χρέους δεν δημιουργεί ανάλογη αύξηση της ανάπτυξης, όπως διαπιστώνεται στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Η μόνη πλέον ελπίδα είναι η ΕΚΤ να ακολουθήσει τη λογική των άλλων κεντρικών τραπεζών με επιθετική πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης, ώστε -αφού το χρέος δεν μειώνεται- να αυξηθεί τουλάχιστον το ΑΕΠ και να αποκατασταθεί κατά κάποιο τρόπο η ισορροπία. Αυτό οδηγεί ρεαλιστικά στην ανάγκη η ΕΚΤ να παρέμβει δυναμικά και να αγοράσει ευθέως κρατικό χρέος και τιτλοποιημένα δάνεια (ABS) ώστε να σταματήσει ο αποπληθωρισμός και να αρχίσει η ανάπτυξη. Η καθυστέρηση αυτών των μέτρων δημιουργεί πιέσεις που θέτουν σε κίνδυνο αυτή την ίδια την ύπαρξη της Ευρωζώνης. HMERHSIA