Η παγκόσμια οικονομία αναζητεί νέες ισορροπίες με λάθος τρόπο
THE ECONOMIST
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι ώστε να ελπίζει κανείς ότι ο κόσμος θα εξακολουθήσει να πορεύεται όπως και τα δύο προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο, ο κίνδυνος μιας νέας και επίπονης ύφεσης αυξάνεται, αν και προς το παρόν εξακολουθεί να είναι μικρός
Οσο δυσάρεστη και να είναι σήμερα η κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας, τουλάχιστον μπορούμε να είμαστε ευγνώμονες που τα πράγματα δεν είναι ούτε κατά διάνοια τόσο άσχημα όσο ήταν το 2009, για να μην αναφέρουμε το 1931. Ούτε υπάρχει ο κίνδυνος να επαναληφθούν αυτές οι καταστάσεις. Σωστά;
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι ώστε να ελπίζει κανείς ότι ο κόσμος θα εξακολουθήσει να πορεύεται όπως και τα δύο προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο ο κίνδυνος μιας νέας και επίπονης ύφεσης αυξάνεται, αν και προς το παρόν εξακολουθεί να είναι μικρός. Η αύξηση του κινδύνου οφείλεται στην αναπάντεχη και απογοητευτική επανεμφάνιση φαινομένων νομισματικής πολιτικής που δεν έχουμε δει από την εποχή του «κανόνα του χρυσού» τη δεκαετία του 1930. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως η εφαρμογή του κανόνα του χρυσού προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία.
Στην ιδεατή του μορφή ο κανόνας του χρυσού, σύμφωνα με τον οποίο κάθε χώρα που τον εφάρμοζε συνέδεε την ισοτιμία του εθνικού της νομίσματος με τον χρυσό και συνεπώς με όλα τα υπόλοιπα νομίσματα που τον χρησιμοποιούσαν, προέβλεπε πως αν εμφανίζονταν μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών η προσαρμογή ακολουθούσε αυτόματα. Για να πληρωθούν οι εισαγωγές που υπερέβαιναν τις εξαγωγές, ακολουθούσαν εκροές χρυσού από την ελλειμματική οικονομία και επειδή αυτός ήταν συνδεδεμένος με το νόμισμα η κεντρική τράπεζα κατέληγε να αντλεί χρήματα από την οικονομία, προκαλώντας αποπληθωρισμό. Η πτώση των τιμών είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελλειμματικής οικονομίας και, τελικά, το έλλειμμα μειωνόταν και οι εκροές χρυσού σταματούσαν.
Η προσαρμογή γινόταν ευκολότερη από μια παράλληλη διαδικασία στις πλεονασματικές οικονομίες. Οι εισροές χρυσού προκαλούσαν επέκταση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμό, κάτι που μείωνε την ανταγωνιστικότητα, η οποία με τη σειρά της οδηγούσε σταδιακά σε περιορισμό των εισροών χρυσού. Το πρόβλημα του κανόνα είναι ότι τ’ αποθέματα χρυσού μπορεί να μειωθούν μόνο μέχρι ένα σημείο. Τελικά η οικονομία θα μείνει χωρίς χρυσό και θα εγκαταλείψει τον κανόνα.
Ομως, τα αποθέματα χρυσού μπορεί να αυξηθούν χωρίς περιορισμό. Ιδίως όταν η κεντρική τράπεζα της πλεονασματικής οικονομίας δεν παίζει σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού και αποφασίσει να «απολυμάνει» τις εισροές χρυσού μην επιτρέποντας την παράλληλη αύξηση της προσφοράς χρήματος και μαζί την αύξηση του πληθωρισμού. Κάτι τέτοιο ασκεί πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία με δύο τρόπους: αφαιρώντας χρυσό από το νομισματικό σύστημα και μεταφέροντας ολόκληρο το βάρος της προσαρμογής στις ελλειμματικές χώρες.
Αυτό ακριβώς συνέβη μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, με αποτέλεσμα να επικρατήσουν παγκοσμίως αποπληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες πίεσαν τις οικονομίες και τους οφειλέτες οδηγώντας σε τραπεζικούς πανικούς, που ενίσχυσαν τον αποπληθωρισμό και μετέτρεψαν τη Μεγάλη Υφεση στη μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή της σύγχρονης βιομηχανικής εποχής. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο κόσμος προσπάθησε να ξαναφτιάξει ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών και απέτυχε και πάλι, με το σύστημα να καταρρέει τη δεκαετία του ’70 εξαιτίας υπερπληθωρισμού αυτή τη φορά, γι’ αυτό και οι συνέπειες δεν ήταν τόσο σοβαρές. Οι σημερινοί πολιτικοί καλά θα κάνουν να εφαρμόσουν αυτά τα διδάγματα.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι ώστε να ελπίζει κανείς ότι ο κόσμος θα εξακολουθήσει να πορεύεται όπως και τα δύο προηγούμενα χρόνια. Ωστόσο ο κίνδυνος μιας νέας και επίπονης ύφεσης αυξάνεται, αν και προς το παρόν εξακολουθεί να είναι μικρός. Η αύξηση του κινδύνου οφείλεται στην αναπάντεχη και απογοητευτική επανεμφάνιση φαινομένων νομισματικής πολιτικής που δεν έχουμε δει από την εποχή του «κανόνα του χρυσού» τη δεκαετία του 1930. Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως η εφαρμογή του κανόνα του χρυσού προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στην παγκόσμια οικονομία.
Στην ιδεατή του μορφή ο κανόνας του χρυσού, σύμφωνα με τον οποίο κάθε χώρα που τον εφάρμοζε συνέδεε την ισοτιμία του εθνικού της νομίσματος με τον χρυσό και συνεπώς με όλα τα υπόλοιπα νομίσματα που τον χρησιμοποιούσαν, προέβλεπε πως αν εμφανίζονταν μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών η προσαρμογή ακολουθούσε αυτόματα. Για να πληρωθούν οι εισαγωγές που υπερέβαιναν τις εξαγωγές, ακολουθούσαν εκροές χρυσού από την ελλειμματική οικονομία και επειδή αυτός ήταν συνδεδεμένος με το νόμισμα η κεντρική τράπεζα κατέληγε να αντλεί χρήματα από την οικονομία, προκαλώντας αποπληθωρισμό. Η πτώση των τιμών είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ελλειμματικής οικονομίας και, τελικά, το έλλειμμα μειωνόταν και οι εκροές χρυσού σταματούσαν.
Η προσαρμογή γινόταν ευκολότερη από μια παράλληλη διαδικασία στις πλεονασματικές οικονομίες. Οι εισροές χρυσού προκαλούσαν επέκταση της προσφοράς χρήματος και πληθωρισμό, κάτι που μείωνε την ανταγωνιστικότητα, η οποία με τη σειρά της οδηγούσε σταδιακά σε περιορισμό των εισροών χρυσού. Το πρόβλημα του κανόνα είναι ότι τ’ αποθέματα χρυσού μπορεί να μειωθούν μόνο μέχρι ένα σημείο. Τελικά η οικονομία θα μείνει χωρίς χρυσό και θα εγκαταλείψει τον κανόνα.
Ομως, τα αποθέματα χρυσού μπορεί να αυξηθούν χωρίς περιορισμό. Ιδίως όταν η κεντρική τράπεζα της πλεονασματικής οικονομίας δεν παίζει σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού και αποφασίσει να «απολυμάνει» τις εισροές χρυσού μην επιτρέποντας την παράλληλη αύξηση της προσφοράς χρήματος και μαζί την αύξηση του πληθωρισμού. Κάτι τέτοιο ασκεί πιέσεις στην παγκόσμια οικονομία με δύο τρόπους: αφαιρώντας χρυσό από το νομισματικό σύστημα και μεταφέροντας ολόκληρο το βάρος της προσαρμογής στις ελλειμματικές χώρες.
Αυτό ακριβώς συνέβη μεταξύ των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, με αποτέλεσμα να επικρατήσουν παγκοσμίως αποπληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες πίεσαν τις οικονομίες και τους οφειλέτες οδηγώντας σε τραπεζικούς πανικούς, που ενίσχυσαν τον αποπληθωρισμό και μετέτρεψαν τη Μεγάλη Υφεση στη μεγαλύτερη οικονομική καταστροφή της σύγχρονης βιομηχανικής εποχής. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο κόσμος προσπάθησε να ξαναφτιάξει ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών και απέτυχε και πάλι, με το σύστημα να καταρρέει τη δεκαετία του ’70 εξαιτίας υπερπληθωρισμού αυτή τη φορά, γι’ αυτό και οι συνέπειες δεν ήταν τόσο σοβαρές. Οι σημερινοί πολιτικοί καλά θα κάνουν να εφαρμόσουν αυτά τα διδάγματα.
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν πολλά να κάνουν
Από τη δεκαετία του ’70 και μετά, το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα εξελίχθηκε σε μεικτό σύστημα. Η Ευρωζώνη είναι σαν τον χρυσό κανόνα και ακόμη περισσότερο, ορισμένες οικονομίες επιτρέπουν την ελεύθερη διακύμανση της ισοτιμίας, ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, και οι περισσότερες «διαχειρίζονται» την ισοτιμία. Μια ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι αν το παγκόσμιο σύστημα θα μπορούσε να πέσει και πάλι στην παγίδα που κατέστρεψε τον κανόνα του χρυσού στον μεσοπόλεμο.
Λογικά όχι, διότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν το περιθώριο να χειριστούν την ισοτιμία χωρίς να προκαλέσουν σημαντικές αποπληθωριστικές πιέσεις, με σημαντική εξαίρεση την Ευρωζώνη όπου εφαρμόζεται η εσωτερική υποτίμηση. Και πάλι, όμως, υπάρχουν δύο βασικές απειλές. Η πρώτη οφείλεται στον περιορισμό ότι τα επιτόκια δανεισμού δεν μπορούν να υποχωρήσουν κάτω από το μηδέν αν η οικονομία χρειάζεται και άλλα μέτρα τόνωσης.
Δεύτερη απειλή οφείλεται στην κατάρρευση της νομισματικής συνεργασίας που υπήρχε το 2008-09. Σήμερα δεν υπάρχει μεγάλη οικονομία, που να παρέχει πληθωριστικές πιέσεις. Επιπλέον, ένας ανησυχητικά μεγάλος αριθμός κεντρικών τραπεζών δεν μπορεί πλέον να εξουδετερώσει εύκολα τις αποπληθωριστικές πιέσεις και αυτές που είναι σε θέση να το κάνουν, πρωτίστως οι οι ΗΠΑ, αρνούνται να παίξουν με τους κανόνες του παιχνιδιού.
Η παγκόσμια οικονομία δεν είναι τόσο ευάλωτη όσο ήταν το 1930, αλλά δεν υπάρχει πολύς καιρός για χάσιμο εξαιτίας του αδύναμου κρίκου, δηλαδή της Ευρωζώνης. Οι αποπληθωριστικές πιέσεις φέρνουν στο όριό της μια πολιτική και οικονομική ένωση που δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένη ώστε να διαχειριστεί την πρόκληση. Ενδεχόμενη διάλυση της Ευρωζώνης πιθανότατα θα προκαλέσει οικονομική καταστροφή ανάλογη αυτής της Μεγάλης Υφεσης. Τα τελευταία χρόνια, οι κεντρικοί τραπεζίτες αλληλοσυγχαίρονται επειδή κατάφεραν να αποτρέψουν μία δεύτερη Μεγάλη Υφεση της παγκόσμιας οικονομίας.
Λοιπόν, κύριοι: η αποστολή σας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
Από τη δεκαετία του ’70 και μετά, το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα εξελίχθηκε σε μεικτό σύστημα. Η Ευρωζώνη είναι σαν τον χρυσό κανόνα και ακόμη περισσότερο, ορισμένες οικονομίες επιτρέπουν την ελεύθερη διακύμανση της ισοτιμίας, ιδιαίτερα οι ΗΠΑ, και οι περισσότερες «διαχειρίζονται» την ισοτιμία. Μια ενδιαφέρουσα ερώτηση είναι αν το παγκόσμιο σύστημα θα μπορούσε να πέσει και πάλι στην παγίδα που κατέστρεψε τον κανόνα του χρυσού στον μεσοπόλεμο.
Λογικά όχι, διότι οι κεντρικές τράπεζες έχουν το περιθώριο να χειριστούν την ισοτιμία χωρίς να προκαλέσουν σημαντικές αποπληθωριστικές πιέσεις, με σημαντική εξαίρεση την Ευρωζώνη όπου εφαρμόζεται η εσωτερική υποτίμηση. Και πάλι, όμως, υπάρχουν δύο βασικές απειλές. Η πρώτη οφείλεται στον περιορισμό ότι τα επιτόκια δανεισμού δεν μπορούν να υποχωρήσουν κάτω από το μηδέν αν η οικονομία χρειάζεται και άλλα μέτρα τόνωσης.
Δεύτερη απειλή οφείλεται στην κατάρρευση της νομισματικής συνεργασίας που υπήρχε το 2008-09. Σήμερα δεν υπάρχει μεγάλη οικονομία, που να παρέχει πληθωριστικές πιέσεις. Επιπλέον, ένας ανησυχητικά μεγάλος αριθμός κεντρικών τραπεζών δεν μπορεί πλέον να εξουδετερώσει εύκολα τις αποπληθωριστικές πιέσεις και αυτές που είναι σε θέση να το κάνουν, πρωτίστως οι οι ΗΠΑ, αρνούνται να παίξουν με τους κανόνες του παιχνιδιού.
Η παγκόσμια οικονομία δεν είναι τόσο ευάλωτη όσο ήταν το 1930, αλλά δεν υπάρχει πολύς καιρός για χάσιμο εξαιτίας του αδύναμου κρίκου, δηλαδή της Ευρωζώνης. Οι αποπληθωριστικές πιέσεις φέρνουν στο όριό της μια πολιτική και οικονομική ένωση που δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένη ώστε να διαχειριστεί την πρόκληση. Ενδεχόμενη διάλυση της Ευρωζώνης πιθανότατα θα προκαλέσει οικονομική καταστροφή ανάλογη αυτής της Μεγάλης Υφεσης. Τα τελευταία χρόνια, οι κεντρικοί τραπεζίτες αλληλοσυγχαίρονται επειδή κατάφεραν να αποτρέψουν μία δεύτερη Μεγάλη Υφεση της παγκόσμιας οικονομίας.
Λοιπόν, κύριοι: η αποστολή σας δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί.
No comments:
Post a Comment