ΛΕΥΚΩΜΑ

Ο άγνωστος αρχαίος Κεραμεικός

Μια «όαση» στην καρδιά της Αθήνας. Ενας τόπος με αναπάντεχο πλούτο και παραδείσια στοιχεία. Μέρος ακμής και παρακμής της αρχαίας αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Αυτά και άλλα πολλά είναι ο Κεραμεικός, κορυφαίος αλλά δυστυχώς αγνοημένος και παραγνωρισμένος αρχαιολογικός χώρος. Ενα σημαντικό βήμα στην ανάσυρσή του από την αφάνεια αποτελεί η έκδοση του τόμου «Κεραμεικός» από το Ιδρυμα Ιωάννου Σ. Λάτση που παρουσιάστηκε χθες στο κτίριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. Οι δύο συγγραφείς του τόμου, η έφορος Αρχαιοτήτων Αθηνών Ελένη Μπάνου και ο αρχαιολόγος Λεωνίδας Μπουρνιάς, ξενάγησαν κατόπιν τους παρισταμένους, ανάμεσα στους οποίους ήταν και ο υπουργός Πολιτισμού, στο παρακείμενο αρχαίο νεκροταφείο και στο μουσείο.

«Ο Κεραμεικός δεν περιλαμβάνει μόνο μια τοπική ιστορία πολλών αιώνων, αλλά βγάζει από τα σπλάχνα του τη βαρύτητα της κλασικής Ελλάδας και τη φιλοσοφία εν γένει του αρχαίου πνεύματος», τόνισε στην ομιλία του ο κ. Βαγγέλης Χρόνης, μέλος του εκτελεστικού Συμβουλίου στο Κοινωφελές Ιδρυμα Λάτση. «Πράγματι έγιναν μεγάλες τελετές προς τιμήν της θεάς Αθηνάς και άλλων θεών, πράγματι μπήκαν οι πρώτες βάσεις τη Δημοκρατίας, πράγματι τιμήθηκαν επιφανείς Αθηναίοι πολιτικοί και πολίτες, αθλητές και ήρωες της εποχής, γλύπτες μεγαλούργησαν, μεγάλοι πολιτικοί λόγοι ακούστηκαν και σοροί πολιτών από τους λιμούς και τους πολέμους ενταφιάστηκαν ομαδικά», συνέχισε ο κ. Χρόνης. Στάθηκε στους αγνώστους που ετάφησαν εκεί, διαβάζοντας και ένα δικό του ποίημα για τον άγνωστο αντίπαλο του Δεξίλεω, που «ήταν επίσης νέος και όμορφος/ και ίσως όχι λιγότερο γενναίος./ Σίγουρα όμως αδικημένος».

«Ακόμη ένα πετράδι στο λαμπρό περιδέραιο των προσφορών του Ιδρύματος Λάτση» χαρακτήρισε ο υπουργός Κώστας Τασούλας τον συγκεκριμένο τόμο, που ανήκει στη σειρά «Κύκλος των Μουσείων». Οπως είπε, τα 38 στρέμματα του Κεραμεικού περιέχουν «χιλιάδες στρέμματα γνώσεων, ιστορίας και συναισθήματος». Ανέφερε υπαινικτικά ότι ο χώρος θα επεκταθεί σύντομα (ευχής έργον, αληθινά, θα ήταν να περιλάβει και το αμαξοστάσιο του ΗΛΠΑΠ που βρίσκεται δίπλα).

«Ο τόμος δεν συνιστά οδηγό του Κεραμεικού» σύμφωνα με τον Λεωνίδα Μπουρνιά. Εχει άλλον χαρακτήρα, και ανάμεσα στις επιδιώξεις των συγγραφέων ήταν να προβάλουν «κατά το δυνατόν μνημεία όχι πολύ γνωστά». Ετσι, επέλεξαν να περιλάβουν «και ορισμένα ευρήματα που λόγω έλλειψης χώρου και παρά τη σημασία τους δεν εκτίθενται».

Ταύρος και Κούρος
Επιτύμβιες στήλες, γλυπτά, αγγεία ή θραύσματα αγγείων, όστρακα ταπεινά με τεράστια ιστορική σπουδαιότητα, όλα περιγράφονται με τρόπο θαυμαστό στον τόμο «Κεραμεικός» Αλλα τα γνωρίζουμε καλά και άλλα όχι. Ο ταύρος που κυριαρχεί σε αίθουσα του Μουσείου του Κεραμεικού είναι γνωστότερος από τον Κούρο, που βρέθηκε σχετικά πρόσφατα και από τον «ήρεμο λέοντα». Ο οποίος έχει ένα μαρμάρινο δίδυμο αδελφό, που όμως δεν εκτίθεται, γιατί δεν είναι σε αντίστοιχη κατάσταση.

Λευκές λήκυθοι, χαρακτηριστικές για τα νεκροταφεία της Αθήνας, σμίγουν με τα ταπεινά λυχνάρια των πρώτων χριστιανικών αιώνων, τα οποία κοσμούνται μονάχα με ένα σταυρό. Το ταπεινό με το μεγάλο, το περίτεχνο με το απλό. Το τέλειο ανάγλυφο και μαζί τα άφθονα όστρακα (κομμάτια αγγείων) με το όνομα του Θεμιστοκλή, για τον οστρακισμό του, από την κοίτη του Ηριδανού. Μερικά από αυτά και άλλα ευρήματα παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό μέσα από την καταγραφή τους στον τόμο, καθώς βρίσκονται σε αποθήκες.

«Ζωντανό κομμάτι»
Στον πρόλογό της η Μαριάννα Λάτση αναφέρει: «Περιδιαβαίνοντας στο κέντρο της Αθήνας, αξίζει να σταθεί ο καθένας μας για λίγο στον Κεραμεικό. Να μην τον αντιμετωπίσει απλώς σαν αρχαιολογικό χώρο, αλλά ως ένα ζωντανό, εδώ και αιώνες κομμάτι της πόλης, ως το πιο αναπάντεχο διάλειμμα πολιτισμού και ιστορίας στη βιαστική καθημερινότητά μας».

Η Ελένη Μπάνου, μιλώντας γι' αυτή την «όαση» σημείωσε ότι ο Κεραμεικός δεν έχει την επισκεψιμότητα που του αξίζει. Η Αρχαιολογική Υπηρεσία κάνει ολοένα προσπάθειες, ανάμεσα στις οποίες είναι έργα που έγιναν και άλλα που θα γίνουν. Θα επιδιωχθεί αλλαγή στην πρόσβαση, έτσι ώστε να τον επισκέπτονται πιο εύκολα ηλικωμένοι, ενώ ετοιμάζεται και η επανέκθεση του μουσείου. Για όλα αυτά, ο τόμος μπορεί να είναι εργαλείο. Συγχαρητήρια προς τους συναδέλφους τους και προς το Κοινωφελές Ιδρυμα εξέφρασαν η Νικολέττα Βαλάκου, τέως διευθύντρια Αρχαιοτήτων του ΥΠΠΟΑ, η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Ολγα Σακαλή, και η Δέσποινα Κουτσούμπα, μέλος του ΔΣ.

Ο τόμος, που μπορεί να τον δει ο επισκέπτης του διαδικτυακού τόπου του ιδρύματος, αριθμεί 330 σελίδες και έχει 405 φωτογραφίες του Σωκράτη Μαυρομμάτη. Τη γενική φροντίδα της έκθεσης είχε η Ειρήνη Λούβρου των εκδόσεων Ολκός και ο σχεδιασμός και η καλλιτεχνική επιμέλεια έγιναν από τον Δημήτρη Καλοκύρη.

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΩΤΤΗ
akotti@pegasus.gr