Το Όνειρο της Κίνας
Δεν γνωρίζουμε ακόμη την έκβαση του «κινέζικου ονείρου». Ωστόσο, οι παλαιές δημοκρατίες του κόσμου έχουν κάθε λόγο να προσβλέπουν σε μία Κίνα με πολιτική σταθερότητα και δημοκρατική διακυβέρνηση.
Πώς αλλιώς θα μπορούσε να αξιολογήσει κάποιος το γεγονός ότι οι Κινέζοι πολίτες δεν γνωρίζουν τι σημαίνει κάλπη και ψηφοδέλτιο, τουλάχιστον για την επιλογή της κεντρικής κυβέρνησης; Όταν δεν υπάρχει η δυνατότητα για πολιτικό ανταγωνισμό κομμάτων για τη διεκδίκηση της εξουσίας και την προώθηση πολιτικών προγραμμάτων. Αντιθέτως, το Κομμουνιστικό Κόμμα αποτελεί από μόνο του ένα «κομματικό σύστημα» και ο πολιτικός ανταγωνισμός διεξάγεται στο εσωτερικό του.
Το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας χαρακτηρίζεται από μία διάχυση εξουσιών σε θεσμούς που βρίσκονται υπό τον έλεγχο μίας πολιτικής και κομματικής ελίτ. Το Κομουνιστικό Κόμμα αποτελεί αναμφίβολα τον μεγαλύτερο πυλώνα εξουσίας. Ο Γενικός Γραμματέας του είναι και ο Πρόεδρος της Κίνας (σήμερα ο Xi Jinping).
Εντός του κόμματος είναι πανίσχυρο το Πολιτικό Γραφείο και η Διαρκής Επιτροπή, δηλαδή τα ολιγομελή σώματα που αποφασίζουν για την επιλογή ηγεσίας και χαράσσουν τους βασικούς άξονες για την στρατηγική της χώρας. Το Κόμμα εξαπλώνεται με ένα δίκτυο οργανώσεων σε όλη τη χώρα και εκπροσωπείται με επιτροπές στους περισσότερους επαγγελματικούς και κοινωνικούς φορείς και θεσμούς.
Ο άλλος πυλώνας εξουσίας είναι το Συμβούλιο του Κράτους (η «κυβέρνηση») του οποίου προΐσταται ο Πρωθυπουργός (σήμερα ο Li Keqiang) και δεν υπερβαίνει τα πενήντα μέλη. Εντός της κυβέρνησης λειτουργεί η Διαρκής Επιτροπή (η «κυβερνητική επιτροπή», το cabinet) με μέλη τον Πρωθυπουργό, τους αντιπροέδρους και τους βασικούς υπουργούς, η οποία συνέρχεται δύο φορές την εβδομάδα και αποτελεί την βασική μονάδα εκτελεστικής εξουσίας.
Ο χαρακτήρας του λαϊκού καθεστώτος υποτίθεται ότι στηρίζεται στη λειτουργία του Εθνικού Κογκρέσου του Λαού, το οποίο, σύμφωνα με την συνταγματική πρόβλεψη, αποτελεί την πηγή της πολιτικής νομιμοποίησης και το κυρίαρχο σώμα για τον προσδιορισμό των βασικών κατευθύνσεων του κυβερνητικού προγράμματος της χώρας.
Η εικόνα της πολιτικής επιρροής στη διακυβέρνηση της Κίνας γίνεται ακόμη πιο σύνθετη, γιατί ένα πλήθος άλλων θεσμών διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Η κρατική γραφειοκρατία ασκεί μεγάλη επιρροή και έχει τα δικά της οργανικά συμφέροντα. Το ίδιο ισχύει για τον Λαϊκό Απευλεθερωτικό Στρατό, ο οποίος βρίσκεται υπό την καθοδήγηση τόσο του κόμματος, όσο και της κυβέρνησης. Οι αποκεντρωμένες διοικήσεις των περιφερειών, των επαρχιών και των πόλεων αποτελούν οι ίδιες φορείς πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Η επιχειρηματική κοινότητα έχει τα δικά της αυτονόητα συμφέροντα. Ακόμη, δεν πρέπει να παραβλέπουμε το ρόλο των ερευνητικών ινστιτούτων και των δεξαμενών σκέψης που λειτουργούν στους κόλπους του κράτους, αλλά και των μέσων ενημέρωσης που σταδιακά αποκτούν μεγαλύτερη αυτοτελή επιρροή.
Από πολλές απόψεις η Κίνα αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο εργαστήριο του κόσμου. Όχι μόνο λόγω της μεγάλης βιομηχανικής δραστηριότητας.
Αλλά, κυρίως, γιατί οι Κινέζοι φιλοδοξούν να πραγματοποιήσουν το μεγαλύτερο πείραμα οικονομικής ευημερίας ταυτόχρονα με μία πρωτότυπη διαδικασία εκδημοκρατισμού. Είναι αξιοσημείωτο ότι η διαδικασία αυτή είναι έως σήμερα επιτυχής σε ένα βαθμό, τουλάχιστον αν αξιολογήσουμε την σταθερότητα του καθεστώτος, την προώθηση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων και την σταδιακή προσαρμογή της κοινωνίας. Αρκεί να αναλογιστούμε ότι η κατάρρευση του κομουνισμού στη Σοβιετική Ένωση και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης οδήγησε συχνά στο χάος και την απουσία προοπτικής. Δεν είναι μικρή επιτυχία για ένα κράτος με τέτοιες διαστάσεις που δικαίως μπορεί να χαρακτηριστεί ως Λεβιάθαν.
Η κινεζική πολιτική ηγεσία πήρε διδάγματα και από τα σφάλματά της. Κορυφαίο παράδειγμα η καταστολή του κινήματος της Tiananmen το 1989 από στρατιωτικές δυνάμεις, ένα γεγονός που είχε μεγάλο κοινωνικό και διεθνές κόστος για τη χώρα. Κατέστη σαφές ότι η κοινωνία δεν μπορεί να θεωρηθεί πλέον παθητική και καθοδηγούμενη από μία αυταρχική εξουσία, ότι είναι απαραίτητες οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, ότι η προσφυγή στην καταστολή με στρατιωτικά μέσα δεν αποτελεί επιλογή του καθεστώτος.
Έτσι, η Κίνα αναζητά νέες κατευθύνσεις στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων που χάραξε η ηγεσία του Deng Xiaoping μετά το 1976 για να αλλάξει το Μαοϊκό καθεστώς. Η αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων που δημιουργεί η άδικη κατανομή του πλούτου αποτελεί ένα κορυφαίο ζήτημα. Η διαφθορά, επίσης, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της πορείας οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και παρατηρείται σε όλο το εύρος της διοικητικής και οικονομικής δραστηριότητας. Η διαφθορά αποτέλεσε ένα αποτελεσματικό μέσον για τον προσεταιρισμό των διοικητικών ελίτ (παρέχοντας εύκολο πλουτισμό) στην προώθηση των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Γνωρίζουμε, όμως, ότι συχνά έχει διαβρωτική επίδραση στη λειτουργία των καθεστώτων και η κινεζική ηγεσία το αντιλαμβάνεται.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η οικογενειοκρατία (πρακτική γνωστή ως taizi), δηλαδή η προώθηση συγγενών και προσφιλών προσώπων σε θέσεις που συνδέονται με πολιτική εξουσία ή πρόσβαση σε οικονομικούς πόρους (ναι, συμβαίνει και εκτός Ελλάδος!).
Η απάντηση της ηγεσίας της Κίνας στις παραπάνω προκλήσεις συνοψίζεται στο σχέδιο που αποκαλείται «Κινέζικο Όνειρο». Αν και δεν έχει προσδιοριστεί επακριβώς, το πρόταγμα αυτό αναφέρεται σε οικονομικές μεταρρυθμίσεις, την επιδίωξη της ευημερίας, την εθνική αναγέννηση, μία πιο ανοικτή διακυβέρνηση και την καταπολέμηση της διαφθοράς. Από κάποιες απόψεις, η ιθύνουσα τάξη προτρέπει σε μία επιστροφή στις ρίζες για την αναζήτηση κοινών αξιών, όπως με τις αναφορές στον Κομφούκιο ή τον αμοιβαίο σεβασμό των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων εντός της χώρας. Από την άλλη πλευρά, προτείνονται καινοτομίες, όπως η διαμόρφωση ενός μοντέλου σοσιαλιστικής διαβούλευσης στους κόλπους του κόμματος για την μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών και την καλύτερη αντιπροσώπευση.
Δεν γνωρίζουμε ακόμη την έκβαση του «κινέζικου ονείρου». Ωστόσο, οι παλαιές δημοκρατίες του κόσμου έχουν κάθε λόγο να προσβλέπουν σε μία Κίνα με πολιτική σταθερότητα και δημοκρατική διακυβέρνηση. Είναι αμφίβολο κατά πόσο η συσσωρευμένη θεωρητική και πρακτική εμπειρία με τους δημοκρατικούς θεσμούς της Δύσης μπορεί να είναι χρήσιμη για την παγίωση της δημοκρατίας στην Κίνα. Από την άλλη πλευρά, αναγνωρίζοντας την μεγάλη ιστορία της χώρας αυτής και τον τεράστιο δυναμισμό της σήμερα, μπορούμε να παρακολουθούμε με ενδιαφέρον τον ιδιαίτερο δρόμο που οι ίδιοι οι Κινέζοι θα επιλέξουν για να φθάσουν σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα που θα στηρίζεται στην ελευθερία και ισότητα των πολιτών.
* Μάνος Γ. Παπάζογλου, Λέκτορας Πολιτικών Συστημάτων, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
Πηγή: http://www.skai.gr/news/opinions/article/266256/to-oneiro-tis-kinas/#ixzz3Etsyuum8
Follow us: @skaigr on Twitter | skaigr on Facebook
No comments:
Post a Comment