Ανάγκη για πολιτικές που μειώνουν τα προνόμια της ελίτ
PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES
Οι προοδευτικοί μιλούν για τις περιστάσεις, οι συντηρητικοί για τον χαρακτήρα. Αυτός ο πνευματικός διχασμός είναι περισσότερο ορατός όταν το θέμα είναι η φτώχεια σε μια πλούσια χώρα. Οι προοδευτικοί δίνουν έμφαση στη στασιμότητα των πραγματικών μισθών και στην εξαφάνιση των θέσεων εργασίας που προσφέρουν εισόδημα ικανό για να ανήκει κάποιος στη μεσαία τάξη καθώς και στη μόνιμη ανασφάλεια που προκαλεί η έλλειψη αξιόπιστων θέσεων εργασίας ή περιουσιακών στοιχείων. Ας είμαστε δίκαιοι όμως: ορισμένοι συντηρητικοί είναι πρόθυμοι να κρίνουν και τους πλούσιους. Διαβάζοντας όσα γράφουν οι συντηρητικοί προσφάτως ανακαλύπτει κανείς πως η ελίτ της Αμερικής έχει απολέσει τη σοβαρότητά της και τις αναστολές που είχε κάποτε άλλοτε. Ο Τσαρλς Μούρεϊ, που σε σχετικό βιβλίο του έχει γράψει για την παρακμή των αξιών μεταξύ της εργατικής τάξης των λευκών, καταγγέλλει παράλληλα την «απρέπεια» των πολύ πλουσίων που διάγουν πολυτελή ζωή και ζουν σε γιγαντιαία σπίτια.
Προσφάτως ξαναδιάβασα ένα αξιόλογο άρθρο με τον τίτλο «πώς ζουν τα υψηλόβαθμα στελέχη» που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1955 από το περιοδικό Fortune και κυκλοφόρησε ξανά πριν από ένα - δύο χρόνια. Σκιαγραφεί το πορτρέτο της αμερικανικής επιχειρηματικής ελίτ όπως ήταν πριν από δύο γενιές και καταδεικνύει πως η ζωή εκείνης της παλαιότερης ελίτ ήταν πράγματι πολύ πιο περιορισμένη, πολύ πιο ευπρεπής αν θέλετε, από εκείνη που διάγουν σήμερα οι αντίστοιχοι προνομιούχοι. Η ζωή τους ήταν συνετή και υπό άλλες έννοιες: «οι εξωσυζυγικές σχέσεις στα κορυφαία κλιμάκια του αμερικανικού επιχειρηματικού κόσμου δεν είναι τόσες ώστε να ασχοληθούμε» λέει το άρθρο και είμαι βέβαιος ότι γίνονταν πολλά και διάφορα αλλά οι άνθρωποι δεν τα επεδείκνυαν. Η ελίτ του 1955 τουλάχιστον υποκρινόταν ότι έδινε το καλό παράδειγμα μιας υπεύθυνης συμπεριφοράς. Προτού όμως σπεύσετε να μιλήσετε για την πτώση των αξιών, πρέπει να μάθετε κάτι: επαινώντας τη συνετή και χαμηλών τόνων επιχειρηματική ελίτ της Αμερικής, το περιοδικό Fortune περιέγραφε αυτή τη συνετή στάση ως κάτι καινούργιο. Συνέκρινε τις σεμνές κατοικίες και τα μικρά σκάφη του 1955 με τις επαύλεις και τα γιοτ μιας παλαιότερης γενιάς.
Και για ποιο λόγο η τότε ελίτ είχε εγκαταλείψει την επιδειξιομανία του παρελθόντος; Επειδή δεν μπορούσε πλέον να ζει με αυτόν τον πολυτελή τρόπο. Τα μεγάλα γιοτ, μας έλεγε τότε το Fortune, «βούλιαξαν μέσα σε μια θάλασσα φόρων». Εκτοτε, όμως, η θάλασσα αυτή υποχώρησε. Τα γιγαντιαία γιοτ και τα κολοσσιαία σπίτια επέστρεψαν. Εχει επιστρέψει η ακραία εισοδηματική ανισότητα και η χαμηλή φορολόγηση των πλουσιότερων. Υπάρχει πιθανότητα η ηθική κατακραυγή και η έκκληση να δίνουν ένα καλύτερο παράδειγμα που θα οδηγήσει τους πλούσιους στο να μην επιδεικνύονται τόσο πολύ; Καμία.
Οχι μόνον επειδή όσοι μπορούν να ζουν με τόση πολυτέλεια έχουν την τάση να το κάνουν. Σε μια κοινωνία μεγάλης ανισότητας, οι πλούσιοι νιώθουν την υποχρέωση αυτής της «κραυγαλέας κατανάλωσης», να δαπανούν δηλαδή με τόσο οφθαλμοφανή τρόπο για να επιδεικνύουν τον πλούτο τους.
Το θέμα είναι ότι το να επικρίνει κανείς τους πλουσίους για τη χυδαιότητά τους ίσως δεν είναι τόσο προσβλητικό όσο το να κάνει κήρυγμα στους φτωχούς για την ηθική τους αποτυχία. Είναι απλώς εξ ίσου μάταιο. Με δεδομένη την ανθρώπινη φύση, είναι γελοίο να ζητεί κανείς σεμνότητα από μια άκρως προνομιούχα ελίτ. Αν, λοιπόν, πιστεύετε πως η κοινωνία μας χρειάζεται περισσότερη σεμνότητα, πρέπει μάλλον να υποστηρίξετε πολιτικές που μειώνουν τα προνόμια της ελίτ.
Προσφάτως ξαναδιάβασα ένα αξιόλογο άρθρο με τον τίτλο «πώς ζουν τα υψηλόβαθμα στελέχη» που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1955 από το περιοδικό Fortune και κυκλοφόρησε ξανά πριν από ένα - δύο χρόνια. Σκιαγραφεί το πορτρέτο της αμερικανικής επιχειρηματικής ελίτ όπως ήταν πριν από δύο γενιές και καταδεικνύει πως η ζωή εκείνης της παλαιότερης ελίτ ήταν πράγματι πολύ πιο περιορισμένη, πολύ πιο ευπρεπής αν θέλετε, από εκείνη που διάγουν σήμερα οι αντίστοιχοι προνομιούχοι. Η ζωή τους ήταν συνετή και υπό άλλες έννοιες: «οι εξωσυζυγικές σχέσεις στα κορυφαία κλιμάκια του αμερικανικού επιχειρηματικού κόσμου δεν είναι τόσες ώστε να ασχοληθούμε» λέει το άρθρο και είμαι βέβαιος ότι γίνονταν πολλά και διάφορα αλλά οι άνθρωποι δεν τα επεδείκνυαν. Η ελίτ του 1955 τουλάχιστον υποκρινόταν ότι έδινε το καλό παράδειγμα μιας υπεύθυνης συμπεριφοράς. Προτού όμως σπεύσετε να μιλήσετε για την πτώση των αξιών, πρέπει να μάθετε κάτι: επαινώντας τη συνετή και χαμηλών τόνων επιχειρηματική ελίτ της Αμερικής, το περιοδικό Fortune περιέγραφε αυτή τη συνετή στάση ως κάτι καινούργιο. Συνέκρινε τις σεμνές κατοικίες και τα μικρά σκάφη του 1955 με τις επαύλεις και τα γιοτ μιας παλαιότερης γενιάς.
Και για ποιο λόγο η τότε ελίτ είχε εγκαταλείψει την επιδειξιομανία του παρελθόντος; Επειδή δεν μπορούσε πλέον να ζει με αυτόν τον πολυτελή τρόπο. Τα μεγάλα γιοτ, μας έλεγε τότε το Fortune, «βούλιαξαν μέσα σε μια θάλασσα φόρων». Εκτοτε, όμως, η θάλασσα αυτή υποχώρησε. Τα γιγαντιαία γιοτ και τα κολοσσιαία σπίτια επέστρεψαν. Εχει επιστρέψει η ακραία εισοδηματική ανισότητα και η χαμηλή φορολόγηση των πλουσιότερων. Υπάρχει πιθανότητα η ηθική κατακραυγή και η έκκληση να δίνουν ένα καλύτερο παράδειγμα που θα οδηγήσει τους πλούσιους στο να μην επιδεικνύονται τόσο πολύ; Καμία.
Οχι μόνον επειδή όσοι μπορούν να ζουν με τόση πολυτέλεια έχουν την τάση να το κάνουν. Σε μια κοινωνία μεγάλης ανισότητας, οι πλούσιοι νιώθουν την υποχρέωση αυτής της «κραυγαλέας κατανάλωσης», να δαπανούν δηλαδή με τόσο οφθαλμοφανή τρόπο για να επιδεικνύουν τον πλούτο τους.
Το θέμα είναι ότι το να επικρίνει κανείς τους πλουσίους για τη χυδαιότητά τους ίσως δεν είναι τόσο προσβλητικό όσο το να κάνει κήρυγμα στους φτωχούς για την ηθική τους αποτυχία. Είναι απλώς εξ ίσου μάταιο. Με δεδομένη την ανθρώπινη φύση, είναι γελοίο να ζητεί κανείς σεμνότητα από μια άκρως προνομιούχα ελίτ. Αν, λοιπόν, πιστεύετε πως η κοινωνία μας χρειάζεται περισσότερη σεμνότητα, πρέπει μάλλον να υποστηρίξετε πολιτικές που μειώνουν τα προνόμια της ελίτ.
No comments:
Post a Comment