Παγκοσμιοποίηση: πετυχημένη συνταγή, φαγητό «λύσσα»

Παγκοσμιοποίηση: πετυχημένη συνταγή, φαγητό «λύσσα»

Του Ηλία Σιακαντάρη

Την περασμένη εβδομάδα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου κατάφερε να καταλήξει σε συμφωνία. Μη φανταστείτε κάτι φοβερό, μια απλοποίηση τελωνειακών διαδικασιών αφορά – απλά ήταν η πρώτη στην οποία κατέληξε ο ΠΟΕ από τη σύστασή του, σχεδόν 20 χρόνια πριν. Αναλώθηκαν κυρίως στην προσπάθεια κατάρτισης μιας συμφωνίας-μαμούθ, που θα ρύθμιζε όλα τα θέματα της απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου στην αυγή της παγκοσμιοποίησης: Αλλά ο «Γύρος της Ντόχα» απέτυχε. Ηταν σαν να προσπαθούσε να συμφωνήσει ομόφωνα μια πολυκατοικία με 159 ενοίκους για θέματα θέρμανσης: αδύνατον, όταν στα ρετιρέ κατοικούν κροίσοι της Wall Street και στα υπόγεια ζουν στοιβαγμένοι Μπανγκλαντεσιανοί. Η συμφωνία που επετεύχθη είναι ψήγμα μπροστά στον αρχικό φιλόδοξο στόχο. Στο μεταξύ, κι αυτός παραμερίστηκε – στην πράξη: οι εμπορικές σχέσεις ρυθμίζονται όλο και περισσότερο με συμφωνίες σε περιφερειακό ή διμερές επίπεδο. Ο ΠΟΕ διαγκωνίζεται να παράσχει μια (ισχνή) ομπρέλα σε όλες αυτές, χωρίς προγνωστικά επιτυχίας. Αναφέρομαι σε αυτή την εξέλιξη γιατί περιγράφει με τον πιο γλαφυρό τρόπο το «γυάλινο ταβάνι» της παγκοσμιοποίησης. Τα πλεονεκτήματα του απρόσκοπτου παγκόσμιου εμπορίου είναι αναντίρρητα. Η εξειδίκευσή τους όμως σε ένα πλαίσιο κανόνων είναι αδύνατη, καθώς παρεισφρέουν λογικές επιβολής των συμφερόντων των ισχυρών ή απειλής veto των αδυνάμων. Από την άλλη, η υπαναχώρηση από τη γενική κατεύθυνση της απελευθέρωσης, η επιστροφή στο παλιό καθεστώς των δασμών και των εθνικών προστατευτικών πολιτικών υπόσχεται ζημιές, εντάσεις και υψηλότερες τιμές – που δεν θέλει κανείς. Η παγκοσμιοποίηση όμως αφορά –εκτός του εμπορίου– κι ένα πιο σημαντικό πεδίο από άποψη τζίρου και ασφάλειας της οικονομίας: τη διακίνηση κεφαλαίων. Από το ’70 έως σήμερα το διεθνές κεφάλαιο πήρε διπλωματικό διαβατήριο και έβγαλε φτερά – πέρασε με χαρακτηριστική ευκολία στην ελευθερία της απόλυτης ελευθερίας. Εκατοντάδες δισεκατομμυρίων κινούνται από χώρα σε χώρα σε κλάσματα δευτερολέπτου, υποκινούμενα από ασταθείς τίτλους ειδήσεων. Η ελεύθερη κίνηση του κεφαλαίου είναι θετική σε εποχές σταθερότητας, ορθής τιμολόγησης των αξιών, αξιολόγησης των ωφελειών κάθε επένδυσης – χωρίς αρπακτικά ένστικτα ή διάθεση για μεγιστοποίηση του κέρδους δίχως «κόφτη». Είναι αρνητική όμως σε μια περίοδο ασταθή και ανασφαλή όπως η τρέχουσα. Η δυνατότητα να αυγατίσει το κεφάλαιο κατά 50% σε 24ωρα «περνώντας» απλώς από διαφορετικά τερματικά, είναι ασύγκριτα πιο ελκυστική από μια χρονοβόρα επένδυση σε ένα εργοστάσιο που παράγει προϊόντα, ή μια σύνθετη επιχείρηση που απασχολεί κι έχει πελάτες ανθρώπους. Σφάλμα του συστήματος. Οπως και στην περίπτωση του εμπορίου δε, επιστροφή στην προτεραία κατάσταση, «δεν παίζει». Οπισθεν δεν υπάρχει. Οχι χωρίς περισσότερο ακόμα πόνο και μεγαλύτερο σοκ προσαρμογής. Σήμερα οι κεντρικές τράπεζες με τις μάνικες ανά χείρας ρίχνουν νέο χρήμα σε οικονομίες που καίγονται για ρευστό. Ομως, με το που βγαίνει από τη μάνικα και πριν φτάσει στον στόχο του, εξαερώνεται και επικάθεται ως νέφος – όχι στην οικονομία για την οποία προοριζόταν αλλά πάνω από περιοχές που υπόσχονται υψηλότερες αποδόσεις. Προσπάθειες να ρυθμίσουν το ανυπάκουο κεφάλαιο θα ήταν πιο δύσκολες κι από τις διαπραγματεύσεις στον ΠΟΕ. Απαιτούν συντονισμό και τιθάσευση εγωισμών σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι οι ζυμώσεις για το εμπόριο. Εκεί βρίσκεται το αδιέξοδο: Από τη μια η ανθρωπότητα έχει εντοπίσει τη σωστή συνταγή για να αυξήσει την ευημερία της: Η ελευθερία στην κίνηση προϊόντων και κεφαλαίου μειώνει τιμές, εμπλουτίζει την κατανάλωση, επιτρέπει σημαντικές επενδύσεις σε τόπους που αλλιώς θα έμεναν ξεχασμένοι. Από την άλλη, ενώ ο κόσμος βρήκε τη συνταγή, δεν μπορεί να την εκτελέσει. Ο καθένας διαβάζει τα συστατικά με το δικό του σύστημα μέτρησης, το φαγητό βγαίνει «λύσσα». Στην πραγματικότητα αυτό είναι το εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσει ο κόσμος για να βγει από την κρίση. Ατομα και κοινωνίες πρέπει να απαντήσουν πριν αποφασίσουν – πρόωρη συνταξιοδότηση ή αγορά ινδονησιακών δομημένων. «Μέχρι πού η εξυπηρέτηση του συμφέροντός μου, η μεγιστοποίηση του κέρδους μου βλάπτει το σύστημα τόσο, ώστε να απειλεί το μελλοντικό μου συμφέρον ή κέρδος;». Είναι πολιτικό, κοινωνικό και βιολογικό θέμα. Οι οικονομολόγοι δεν έχουν λύσεις. Μοιάζουν με γιατρούς του μεσαίωνα μπροστά σε πολυτραυματία που χρειάζεται το χειρουργείο του Mt. Sinai. Θα χρειαστούν χρόνια περιπέτειας για να κατακτήσουμε το προφανές.  kathimerini