Πολιτική

Η ακροδεξιά στροφή έχει ημερομηνία λήξης

Νέα έρευνα καταδεικνύει ότι μετά από οικονομικές κρίσεις τα ποσοστά ακροδεξιών κομμάτων αυξάνονται κατά μέσο όρο κατά 30 %. Η ανοδική πορεία διαρκεί, εντούτοις μετά από πέντε χρόνια ξεκινά η αντίστροφη μέτρηση.

Όταν οι τράπεζες μιας χώρας μπαίνουν στο μάτι του κυκλώνα, αυτό έχει συνήθως δραματικές συνέπειες για το σύνολο της κοινωνίας: χρηματοπιστωτικά ιδρύματα χρεοκοπούν ή πρέπει να διασωθούν από το κράτος, τα δάνεια προς επιχειρήσεις και καταναλωτές λιγοστεύουν, η παραγωγή και η ζήτηση μειώνονται και ακολουθούν απολύσεις εργαζομένων.

Η νέα έρευνα τριών οικονομολόγων (Going to Extremes: Politics after Financial Crisis, 1870-2014), οι οποίοι έβαλαν στο μικροσκόπιο τα αποτελέσματα 800 εκλογικών αναμετρήσεων σε 20 χώρες, καταδεικνύει ότι οι οικονομικές κρίσεις επιφέρουν κλυδωνισμούς και στο δημοκρατικό σύστημα, προκαλώντας πολιτικό χάος. Για παράδειγμα οδομαχίες. Εν μέσω οικονομικών κρίσεων αυξάνεται σημαντικά ο αριθμός των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων και των βίαιων συμπλοκών. Τα κυβερνώντα κόμματα βιώνουν συνήθως άμεσα τις συνέπειες αυτής της κατάστασης αφού μετά από μια οικονομική κρίση χάνουν περισσότερες από τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες στις επόμενες εκλογές. Αυτό προκύπτει από την ανάλυση των εκλογικών αναμετρήσεων από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι και σήμερα.

ΣΥΡΙΖΑ, η μεγάλη εξαίρεση

Η επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα ήταν μάλλον η εξαίρεση στον κανόνα

Την ίδια ώρα η αντιπολίτευση ενισχύεται ενώ το κοινοβούλιο κατακερματίζεται. Πέντε χρόνια μετά την απαρχή της ύφεσης εκπροσωπείται στο κοινοβούλιο τουλάχιστον ένα ακόμη κόμμα. Για την κυβέρνηση γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αμβλύνει τις συνέπειες της κρίσης για τους πολίτες και να επιβάλει μεταρρυθμίσεις που θα περιορίσουν την έκταση της επόμενης τραπεζικής κρίσης.

Στα δεδομένα που συνέλεξαν οι οικονομολόγοι αποτυπώνεται ξεκάθαρα η μετακίνηση των ψηφοφόρων προς την άκρα δεξιά. Μεταξύ Α΄ και Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η εξέλιξη αυτή παρατηρήθηκε κατεξοχήν σε Γερμανία και Ιταλία. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι μετά το 1945 ο δεξιός χώρος γνώρισε επιτυχίες σε πολλές χώρες. Αυτό αφορά τόσο τα νεοναζιστικά κόμματα όσο και δεξιούς λαϊκιστές.

Πρόσφατα στοιχεία επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Το 2010 οι Σουηδοί Δημοκράτες κατάφεραν να αυξήσουν τα ποσοστά τους από το 2,9 % (2006) στο 5,7 % ενώ την ίδια χρονιά στην Ολλανδία το Κόμμα της Ελευθερίας είδε τα ποσοστά του να εκτοξεύονται από το 5,9 % στο 15,5 %. Το 2011 το Εθνικό Μέτωπο έλαβε 13,6 % στις γαλλικές εκλογές, καταφέρνοντας να αυξήσει τα ποσοστά του κατά σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες. Οι οικονομολόγοι αναφέρονται και στην άνοδο της Χρυσής Αυγής στην Ελλάδα.

Τα ακροαριστερά κόμματα αντίθετα δεν καταφέρνουν συνήθως να πετύχουν κάποια αξιοσημείωτη αύξηση των ποσοστών τους. Από ιστορική σκοπιά, η επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα ήταν η εξαίρεση.

Καθοδική πορεία μετά την 5ετία

Το 2011 το Εθνικό Μέτωπο της Λεπέν έλαβε 13,6 % στις γαλλικές εκλογές, καταφέρνοντας να αυξήσει τα ποσοστά του κατά σχεδόν 10 ποσοστιαίες μονάδες

Το σοκ που προκαλούν χρηματοπιστωτικές κρίσεις είναι μεγαλύτερο από τις συνέπειες μιας οικονομικής κρίσης που δεν έχει προκληθεί από αναταράξεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως ήταν η ύφεση στη Γερμανία όταν έσκασε η φούσκα των dotcom (εταιριών ηλεκτρονικού εμπορίου). Διαφορετικά ήταν τα πράγματα μόνον μεταξύ των δύο παγκοσμίων πολέμων, όταν τα ακροδεξιά κόμματα ενισχύονταν συνεχώς.

Κατά τα λοιπά όμως υπάρχουν μεγάλες διαφορές: μετά από χρηματοπιστωτικές κρίσεις μια κυβέρνηση υφίσταται συνήθως τρομερές πιέσεις. Μετά από άλλες οικονομικές κρίσεις αντίθετα (όχι του χρηματοπιστωτικού τομέα), οι εκάστοτε κυβερνήσεις συνήθως ενισχύονται και η πολιτική που ακολουθούν τυγχάνει μεγαλύτερης στήριξης των πολιτών.

«Η καλή είδηση: οι πολιτικές αναταράξεις που ακολουθούν τις χρηματοπιστωτικές κρίσεις είναι ένα παροδικό φαινόμενο», όπως σημειώνουν οι οικονομολόγοι. Κάποια στιγμή λοιπόν «εξαλείφονται», εντούτοις αυτό απαιτεί χρόνο. Πέντε χρόνια μετά την απαρχή της κρίσης, η επιρροή των ακροδεξιών φτάνει στο αποκορύφωμά της και αμέσως μετά αρχίζει και φθίνει. Σύμφωνα με τους συντάκτες της έρευνας, οκτώ χρόνια μετά, η ακροδεξιά στροφή συνήθως δεν είναι πλέον μετρήσιμη.

Κώστας Συμεωνίδης