ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣΚάθε καιρός και οι μηδίζοντές του
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Σε μία από τις ανακοινώσεις της για την επέτειο του Πολυτεχνείου, η κυβερνητική εκπρόσωπος Σοφία Βούλτεψη εμφανίστηκε βέβαιη ότι «στον αντιδικτατορικό αγώνα έλαβε μέρος με ομοψυχία το σύνολο του ελληνικού λαού, ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης». Μακάρι να ’ταν έτσι. Μακάρι να ταυτιζόταν με την αλήθεια η ρομαντική επιθυμία μας, που εξαγιάζει και εξιδανικεύει τον λαό. Η πραγματικότητα όμως, έτσι όπως τη θυμούνται όσοι βρίσκονταν σε ώριμη ηλικία στα βαριά χρόνια της δικτατορίας και όπως την κατέγραψαν και τη διερεύνησαν πλήθος ιστορικές μελέτες, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για να γίνει πιστευτός ο ισχυρισμός ότι ο λαός αντιστάθηκε με μια ψυχή και δυναμικά στη χούντα· κι αν όχι από τον πρώτο καιρό, έστω από το 1968 και έπειτα ή από το 1970.
Η αγιογράφηση του πλάσματος που όλο και πιο συμβατικά ονομάζουμε λαό έχει βαθιές και γερές ρίζες στον τόπο μας. Και όχι μόνο στον χώρο της πολιτικής, αλλά και στη λογοτεχνία μας, στον κινηματογράφο, στις εικαστικές μας τέχνες. Και δεν αφορά αποκλειστικά τη στάση του κοινωνικού σώματος κατά την επταετία. Πηγαίνοντας πίσω, χαρακτηρίζουμε παλλαϊκή την αντίσταση κατά των Γερμανών χωρίς όμως να είναι· ήταν μαζικότατη, από τις σπουδαιότερες πανευρωπαϊκά, πλην όχι πάνδημη. Μηδίζοντες υπάρχουν πάντοτε. Μαζί με ό,τι άξιο και ενάρετο ενδέχεται να κληρονομήσαμε από τους θρυλικούς προγόνους μας, ορισμένοι κληρονόμησαν και το ταλέντο της προσαρμοστικότητας, για να το πω ευγενικά· την τάση δηλαδή να υπακούουν (από κυνισμό, φιλοτομαρισμό ή σκέτη δειλία) στις προσταγές του εισβολέα/κατακτητή/ επικυρίαρχου.
Φιλοτομαριστές και δειλοί υπήρξαν και το ’40 και το ’21. Οπως υπήρξαν και σε κάθε τυραννία εσωτερικού χαρακτήρα. Η αλήθεια είναι πως ο ισχυρισμός ότι στον αντιδικτατορικό αγώνα έλαβε μέρος το σύνολο του ελληνικού λαού δεν ανήκει αποκλειστικά στην κυβερνητική εκπρόσωπο. Ηδη από τις πρώτες μέρες της μεταπολίτευσης, ο λαϊκισμός, ακμαίος πάντοτε στα μέρη μας, οδήγησε στην αναδρομική ηρωοποίηση του κοινωνικού σώματος, παρότι ένα αρκετά μεγάλο τμήμα του είχε αδιαφορήσει, ενώ δεν ήταν λίγοι οι συνεργάτες της χούντας, εξ ιδεολογίας ή εξ ιδιοτελείας. Με την πτώση ωστόσο του δικτατορικού καθεστώτος, πολλοί, είτε αδιαφορήσαντες για την αντιδημοκρατική βία του είτε επωφεληθέντες, έσπευσαν να αυτοχαρακτηριστούν αντιστασιακοί και να διεκδικήσουν δάφνες για αγώνες που ουδέποτε έδωσαν. Αλλά είναι πρόδηλο πως αν είχαν δράσει τόσοι αντιστασιακοί όσοι εμφανίστηκαν μεταπολιτευτικά, η χούντα δεν θα είχε αντέξει ούτε χρόνο. Και θα είχε πέσει στον πρώτο μήνα της αν είχε βρεθεί απέναντί της, αποφασισμένο, το σύνολο του ελληνικού λαού, όπως το θέλει ο ελαφρώς δημοκοπικός μύθος.
Στην ελληνική πανίδα πολύ δύσκολα συναντάμε πια χαμαιλέοντες· μόνο στη Σάμο έχουν περισωθεί, όπως λένε βιολόγοι και οικολόγοι. Η κοινωνική μας πανίδα πάντως είναι χαμαιλεοντοβριθής. Μόνο που οι δικοί της χαμαιλέοντες (αν αποδώσουμε αυτόν τον ήπιο χαρακτηρισμό στους φιλοτύραννους, τους φιλοτομαριστές και τους δειλούς) είναι όντα δίποδα και όρθια. Αν οι προσκυνούντες είναι όρθιοι.
Η αγιογράφηση του πλάσματος που όλο και πιο συμβατικά ονομάζουμε λαό έχει βαθιές και γερές ρίζες στον τόπο μας. Και όχι μόνο στον χώρο της πολιτικής, αλλά και στη λογοτεχνία μας, στον κινηματογράφο, στις εικαστικές μας τέχνες. Και δεν αφορά αποκλειστικά τη στάση του κοινωνικού σώματος κατά την επταετία. Πηγαίνοντας πίσω, χαρακτηρίζουμε παλλαϊκή την αντίσταση κατά των Γερμανών χωρίς όμως να είναι· ήταν μαζικότατη, από τις σπουδαιότερες πανευρωπαϊκά, πλην όχι πάνδημη. Μηδίζοντες υπάρχουν πάντοτε. Μαζί με ό,τι άξιο και ενάρετο ενδέχεται να κληρονομήσαμε από τους θρυλικούς προγόνους μας, ορισμένοι κληρονόμησαν και το ταλέντο της προσαρμοστικότητας, για να το πω ευγενικά· την τάση δηλαδή να υπακούουν (από κυνισμό, φιλοτομαρισμό ή σκέτη δειλία) στις προσταγές του εισβολέα/κατακτητή/ επικυρίαρχου.
Φιλοτομαριστές και δειλοί υπήρξαν και το ’40 και το ’21. Οπως υπήρξαν και σε κάθε τυραννία εσωτερικού χαρακτήρα. Η αλήθεια είναι πως ο ισχυρισμός ότι στον αντιδικτατορικό αγώνα έλαβε μέρος το σύνολο του ελληνικού λαού δεν ανήκει αποκλειστικά στην κυβερνητική εκπρόσωπο. Ηδη από τις πρώτες μέρες της μεταπολίτευσης, ο λαϊκισμός, ακμαίος πάντοτε στα μέρη μας, οδήγησε στην αναδρομική ηρωοποίηση του κοινωνικού σώματος, παρότι ένα αρκετά μεγάλο τμήμα του είχε αδιαφορήσει, ενώ δεν ήταν λίγοι οι συνεργάτες της χούντας, εξ ιδεολογίας ή εξ ιδιοτελείας. Με την πτώση ωστόσο του δικτατορικού καθεστώτος, πολλοί, είτε αδιαφορήσαντες για την αντιδημοκρατική βία του είτε επωφεληθέντες, έσπευσαν να αυτοχαρακτηριστούν αντιστασιακοί και να διεκδικήσουν δάφνες για αγώνες που ουδέποτε έδωσαν. Αλλά είναι πρόδηλο πως αν είχαν δράσει τόσοι αντιστασιακοί όσοι εμφανίστηκαν μεταπολιτευτικά, η χούντα δεν θα είχε αντέξει ούτε χρόνο. Και θα είχε πέσει στον πρώτο μήνα της αν είχε βρεθεί απέναντί της, αποφασισμένο, το σύνολο του ελληνικού λαού, όπως το θέλει ο ελαφρώς δημοκοπικός μύθος.
Στην ελληνική πανίδα πολύ δύσκολα συναντάμε πια χαμαιλέοντες· μόνο στη Σάμο έχουν περισωθεί, όπως λένε βιολόγοι και οικολόγοι. Η κοινωνική μας πανίδα πάντως είναι χαμαιλεοντοβριθής. Μόνο που οι δικοί της χαμαιλέοντες (αν αποδώσουμε αυτόν τον ήπιο χαρακτηρισμό στους φιλοτύραννους, τους φιλοτομαριστές και τους δειλούς) είναι όντα δίποδα και όρθια. Αν οι προσκυνούντες είναι όρθιοι.
No comments:
Post a Comment