Μόνο η ανάπτυξη μπορεί να σώσει το ευρώ
PAUL TAYLOR / REUTERS
Οι τελευταίες εξελίξεις στην κρίση χρέους της Ελλάδας αναθέρμαναν τον προβληματισμό για τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του ευρώ στο Λονδίνο περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Ο αυξημένος κίνδυνος πτώχευσης της Ελλάδας και εξόδου της από το ευρώ συμπίπτει με τις ενδείξεις πως η Ευρωζώνη πραγματοποιεί στροφή ύστερα από επτά χρόνια χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης και ότι αρχίζουν να περιορίζονται οι εσωτερικές ανισορροπίες της που εγκυμονούν κινδύνους.
Για τους επιφυλακτικούς, το γεγονός ότι στην Ελλάδα ανέλαβε μια αριστερή κυβέρνηση που έχει δεσμευθεί να σχίσει το Μνημόνιο μοιάζει σαν την αρχή διάλυσης της Ευρωζώνης, με τις χώρες του Νότου να επαναστατούν κατά της λιτότητας και την κύρια οικονομική δύναμη της Ε.Ε., τη Γερμανία, να εναντιώνεται σε κάθε περαιτέρω βοήθεια. Η συμφωνία της τελευταίας στιγμής για την παράταση της δανειακής σύμβασης της Ελλάδας επί τέσσερις μήνες έπειτα από πολλές συγκρούσεις ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο, δεν έχει κατευνάσει τους φόβους ότι ο πιο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης μπορεί να καταλήξει να μην πληρώσει το χρέος του προς τους Ευρωπαίους πιστωτές του.
Οσοι πιστεύουν πως οι δυνάμεις της αγοράς θα υπερκεράσουν τελικά την πολιτική βούληση που κρατά ενωμένη την Ευρωζώνη επικαλούνται συχνά τον αφορισμό του Αμερικανού οικονομολόγου, Μίλτον Φρίντμαν, «ό,τι δεν είναι βιώσιμο δεν θα επιβιώσει». Οσες χώρες συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα έχουν χάσει την επιλογή μιας υποτίμησης όταν έχει υποβαθμισθεί η ανταγωνιστικότητά τους, όπως συνέβη στη Νότια Ευρώπη την πρώτη δεκαετία του ευρώ. Δεν υφίσταται μηχανισμός που να προβλέπει τη μεταβίβαση δημοσιονομικών πλεονασμάτων μεταξύ κρατών-μελών. Απομένει, έτσι, η δυνατότητα της «εσωτερικής υποτίμησης» στις χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης που γίνεται με μειώσεις μισθών, συντάξεων και δημοσίων δαπανών, αλλά και εκτεταμένη ανεργία με μεγάλο κοινωνικό κόστος.
Η λιτότητα έχει ενισχύσει τις ριζοσπαστικές δυνάμεις πολιτικής διαμαρτυρίας και ενδεχομένως εκτροχιασμούς εκτός δημοκρατικής πορείας, όχι μόνο στην Ελλάδα. Δεν φαίνεται όμως να μπορεί να εφαρμοσθεί καμία από τις εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημα των οικονομικών αποκλίσεων της Ευρωζώνης.
Η Γερμανία έχει έως τώρα επιδείξει απροθυμία να επιτρέψει είτε την άνοδο του πληθωρισμού, τη διαγραφή χρέους, την έκδοση κοινών ευρωομολόγων, είτε τη διασυνοριακή μεταβίβαση κεφαλαίων. Και πουθενά δεν είναι δημοφιλής η ιδέα μιας περαιτέρω πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης της Ευρωζώνης. «Η στρατηγική της Ευρωζώνης είναι έως τώρα η αναμονή μήπως συμβεί κάτι που θα αλλάξει την κατάσταση», επισημαίνει υψηλόβαθμος αξιωματούχος του βρετανικού οικονομικού κατεστημένου, που έχει παρακολουθήσει την κρίση της Ευρωζώνης. «Τη δεκαετία του 1930, ο παράγοντας που άλλαξε τα πράγματα ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ισως τώρα υπάρξει κάτι άλλο», δηλώνει ο ίδιος ζητώντας να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Η ΕΚΤ έχει παρέμβει σε κρίσιμες στιγμές για να διατηρήσει ενιαία την Ευρωζώνη. Το 2012 ο Μάριο Ντράγκι υποσχέθηκε να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το νόμισμα και τώρα προχωρά σε εκτεταμένο πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων για να τονώσει την οικονομία και να αντιστρέψει τον αποπληθωρισμό. Οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ μπορούν μόνο να προσφέρουν χρόνο στις κυβερνήσεις για να εφαρμόσουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα κλείσουν το χάσμα ανταγωνιστικότητας, αυξάνοντας σταδιακά το δυναμικό ανάπτυξης.
Η ανάκαμψη που διαφαίνεται στην Ευρωζώνη και υποβοηθείται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, το ασθενέστερο ευρώ και την εκτύπωση χρήματος από την ΕΚΤ μπορεί να περιορίσει τις ανισορροπίες που κάνουν τους σκεπτικιστές να προβλέπουν διάλυση του ευρώ. Η Ιρλανδία και η Ισπανία που έχουν περάσει και αυτές από πρόγραμμα λιτότητας και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με αντάλλαγμα τη στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων τους, παρουσιάζουν σήμερα τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ευρωζώνη. Η Πορτογαλία ακολουθεί κατά πόδας. Οι μισθοί στη Γερμανία αυξάνονται και είναι πιθανό ο πληθωρισμός στη χώρα να υπερβεί εκείνον των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Κάτι τέτοιο θα διευκολύνει την οικονομική προσαρμογή, μειώνοντας την πίεση για τον Νότο.
Για τους επιφυλακτικούς, το γεγονός ότι στην Ελλάδα ανέλαβε μια αριστερή κυβέρνηση που έχει δεσμευθεί να σχίσει το Μνημόνιο μοιάζει σαν την αρχή διάλυσης της Ευρωζώνης, με τις χώρες του Νότου να επαναστατούν κατά της λιτότητας και την κύρια οικονομική δύναμη της Ε.Ε., τη Γερμανία, να εναντιώνεται σε κάθε περαιτέρω βοήθεια. Η συμφωνία της τελευταίας στιγμής για την παράταση της δανειακής σύμβασης της Ελλάδας επί τέσσερις μήνες έπειτα από πολλές συγκρούσεις ανάμεσα στην Αθήνα και το Βερολίνο, δεν έχει κατευνάσει τους φόβους ότι ο πιο αδύναμος κρίκος της Ευρωζώνης μπορεί να καταλήξει να μην πληρώσει το χρέος του προς τους Ευρωπαίους πιστωτές του.
Οσοι πιστεύουν πως οι δυνάμεις της αγοράς θα υπερκεράσουν τελικά την πολιτική βούληση που κρατά ενωμένη την Ευρωζώνη επικαλούνται συχνά τον αφορισμό του Αμερικανού οικονομολόγου, Μίλτον Φρίντμαν, «ό,τι δεν είναι βιώσιμο δεν θα επιβιώσει». Οσες χώρες συμμετέχουν στο ενιαίο νόμισμα έχουν χάσει την επιλογή μιας υποτίμησης όταν έχει υποβαθμισθεί η ανταγωνιστικότητά τους, όπως συνέβη στη Νότια Ευρώπη την πρώτη δεκαετία του ευρώ. Δεν υφίσταται μηχανισμός που να προβλέπει τη μεταβίβαση δημοσιονομικών πλεονασμάτων μεταξύ κρατών-μελών. Απομένει, έτσι, η δυνατότητα της «εσωτερικής υποτίμησης» στις χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης που γίνεται με μειώσεις μισθών, συντάξεων και δημοσίων δαπανών, αλλά και εκτεταμένη ανεργία με μεγάλο κοινωνικό κόστος.
Η λιτότητα έχει ενισχύσει τις ριζοσπαστικές δυνάμεις πολιτικής διαμαρτυρίας και ενδεχομένως εκτροχιασμούς εκτός δημοκρατικής πορείας, όχι μόνο στην Ελλάδα. Δεν φαίνεται όμως να μπορεί να εφαρμοσθεί καμία από τις εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημα των οικονομικών αποκλίσεων της Ευρωζώνης.
Η Γερμανία έχει έως τώρα επιδείξει απροθυμία να επιτρέψει είτε την άνοδο του πληθωρισμού, τη διαγραφή χρέους, την έκδοση κοινών ευρωομολόγων, είτε τη διασυνοριακή μεταβίβαση κεφαλαίων. Και πουθενά δεν είναι δημοφιλής η ιδέα μιας περαιτέρω πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης της Ευρωζώνης. «Η στρατηγική της Ευρωζώνης είναι έως τώρα η αναμονή μήπως συμβεί κάτι που θα αλλάξει την κατάσταση», επισημαίνει υψηλόβαθμος αξιωματούχος του βρετανικού οικονομικού κατεστημένου, που έχει παρακολουθήσει την κρίση της Ευρωζώνης. «Τη δεκαετία του 1930, ο παράγοντας που άλλαξε τα πράγματα ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Ισως τώρα υπάρξει κάτι άλλο», δηλώνει ο ίδιος ζητώντας να διατηρήσει την ανωνυμία του.
Η ΕΚΤ έχει παρέμβει σε κρίσιμες στιγμές για να διατηρήσει ενιαία την Ευρωζώνη. Το 2012 ο Μάριο Ντράγκι υποσχέθηκε να κάνει «ό,τι χρειαστεί» για να σώσει το νόμισμα και τώρα προχωρά σε εκτεταμένο πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων για να τονώσει την οικονομία και να αντιστρέψει τον αποπληθωρισμό. Οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ μπορούν μόνο να προσφέρουν χρόνο στις κυβερνήσεις για να εφαρμόσουν τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα κλείσουν το χάσμα ανταγωνιστικότητας, αυξάνοντας σταδιακά το δυναμικό ανάπτυξης.
Η ανάκαμψη που διαφαίνεται στην Ευρωζώνη και υποβοηθείται από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, το ασθενέστερο ευρώ και την εκτύπωση χρήματος από την ΕΚΤ μπορεί να περιορίσει τις ανισορροπίες που κάνουν τους σκεπτικιστές να προβλέπουν διάλυση του ευρώ. Η Ιρλανδία και η Ισπανία που έχουν περάσει και αυτές από πρόγραμμα λιτότητας και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις με αντάλλαγμα τη στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων τους, παρουσιάζουν σήμερα τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες στην Ευρωζώνη. Η Πορτογαλία ακολουθεί κατά πόδας. Οι μισθοί στη Γερμανία αυξάνονται και είναι πιθανό ο πληθωρισμός στη χώρα να υπερβεί εκείνον των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Κάτι τέτοιο θα διευκολύνει την οικονομική προσαρμογή, μειώνοντας την πίεση για τον Νότο.
No comments:
Post a Comment