ΝΕΟΓΟΤΘΙΚΟ ΚΤΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΠΛ. ΑΜΕΡΙΚΗΣ

Ενας πύργος στο κεντρο της Αθήνας

Ανάμεσα στα πυκνοκατοικημένα δρομάκια πίσω από την πλατεία Αμερικής τα τελευταία 100 χρόνια αναπαύεται στη μοναξιά του ένας μυστηριώδης πύργος.

Από τις πολεμιστρες του βλέπει κανείς την ασφυκτικά δομημένη περιοχή των Πατησίων. Στη φωτογραφία, η κληρονόμος του πύργου Σίλια Καλλιμάνη

Ο μοναδικός νεογοτθικός πύργος της Αθήνας. Ενα επιβλητικό κάστρο που κατασκευάστηκε ως βίλα εξοχής, αφού εξοχή ήταν η γειτονιά πέριξ της οδού Πατησίων το 1914, τη χρονιά δηλαδή που η οικογένεια Τυπάλδου αποφάσισε να χτίσει την εντυπωσιακή της κατοικία στον αριθμό 54 της οδού Θήρας στα Πατήσια.

Καταχωρισμένη στη Χρυσή Βίβλο των Ευγενών της Κεφαλονιάς από τον 16ο αιώνα η οικογένεια Τυπάλδου, με ρίζες από τη Νάπολη της Ιταλίας και τη Γερμανία, είχε λόγω των εμπορικών της δραστηριοτήτων επιρροές από τη Δύση. Πρόγονός της υπήρξε μέλος ιπποτικού τάγματος κατά τον Μεσαίωνα, ενώ ο ίδιος ο Γεώργιος Τυπάλδος ήταν εραλδικός και οικόσημο της οικογενείας του ήταν το άλογο με όρθια τα μπροστινά του πόδια.

Ολα αυτά ίσως εξηγούν την επιλογή του να ανεγείρει στις αρχές του 20ού αιώνα, εκεί όπου άρχιζε να εγκαθίσταται η αστική τάξη της εποχής σε ρομαντικές μονοκατοικίες με κήπους, ένα κτίριο που σήμερα περιγράφεται ως μοναδικό αρχιτεκτόνημα: «Πρόκειται για ένα από τα σπάνια δείγματα εφαρμογής του νεογοτθισμού που εκπορεύθηκε από την Αγγλία στα μέσα του 19ου αιώνα και μάλιστα σε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη εκδοχή αυτού του στυλ», αναφέρει η κ. Ιωάννα Σωτηρίου, εισηγήτρια του ΥΠΕΧΩΔΕ που συνέταξε την αιτιολογική έκθεση βάσει της οποίας το κτίριο χαρακτηρίστηκε το 2008 διατηρητέο.

Με αρχιτεκτονική φρουριακού τύπου, οξυκόρυφα τόξα, στηθαία τύπου επάλξεων, ρόδακες και οικόσημα, ο μοναδικός νεογοτθικός πύργος της Αθήνας μετρά 100 χρόνια ζωής

Η αρχιτεκτονική
«Ο νεογοτθισμός εκφράζεται εύγλωττα με τη φρουριακού τύπου αρχιτεκτονική του, που χρησιμοποιεί στηθαία τύπου επάλξεων, οξυκόρυφα τόξα στα ανοίγματα, ιδιότυπους πεσσούς στο κεντρικό πρόπυλο, ρόδακες ή εμβλήματα. Ταυτόχρονα όμως το κτίριο διαρθρώνεται άψογα με βάση επιτηδευμένους κανόνες του νεοκλασικού λεξιλογίου», επισημαίνει.

Το αρχοντικό κτίριο κατοικήθηκε ανελλιπώς μέχρι το 1993. Επειτα εγκαταλείφθηκε καθώς οι ιδιοκτήτες του έπεσαν θύματα ληστείας και υπέπεσε σε πλήρη μαρασμό. Τα εσωτερικά του στοιχεία, οι στριφογυριστές ξύλινες σκάλες, τα περίτεχνα γύψινα στις οροφές, τα διακοσμημένα πατώματα άρχισαν να καταρρέουν. Ο πλούτος του λεηλατήθηκε. Το αλλοτινό κόσμημα που ενέπνεε περηφάνια στη γειτονιά έγινε καταφύγιο τοξικομανών και λίγο έλειψε να καταστραφεί ολοκληρωτικά από πυρκαγιά. Ο μεσαιωνικός του ρυθμός έδωσε τροφή στη φαντασία φίλων του μεταφυσικού οι οποίοι άρχισαν να το αποκαλούν στοιχειωμένο. Ιστορίες για φαντάσματα, ιππότες, νεράιδες και μάγισσες συνδέθηκαν με το σπίτι της οδού Θήρας και αναπαρήχθησαν ευρέως στο Διαδίκτυο.

Στο εσωτερικό σώζονται ακόμη αντικείμενα της οικογένειας Τυπάλδου που ανήκε στους ευγενείς του 16ου αιώνα. Κάτοικοι, μαθητές, φοιτητές, εκκεντρικοί γκοθάδες αλλά και ηλικιωμένοι περίοικοι ζητούν βοήθεια για να αναπαλαιωθεί το νεογοτθικό οίκημα και να μετατραπεί σε χώρο πολιτισμού

Ολα αυτά μέχρι τις αρχές του 2014. Τότε ο πύργος Τυπάλδου περιήλθε σε νέα κληρονόμο, την κ. Σίλια Καλλιμάνη, η οποία από τη στιγμή εκείνη επιδίδεται σε έναν τιτάνιο αγώνα, με σκοπό να καταστήσει το νεογοτθικό κάστρο Στέγη Καθημερινού Πολιτισμού.

«Το σπίτι ανήκε στην αδελφή της γιαγιάς μου. Το πατρικό μου βρισκόταν σε απόσταση 100 μέτρων και το σχολείο μου στα 200 μέτρα. Μεγάλωσα εδώ. Αγαπώ τη γειτονιά και θέλω να παραδοθεί σε αυτή για δωρεάν επιμόρφωση των κατοίκων», λέει καθώς μας ξεναγεί στο εσωτερικό του. Στην αίθουσα υποδοχής και την κουζίνα, όπου σώζονται ακόμη πιάτα και προσωπικά αντικείμενα, στην τραπεζαρία, στα υπνοδωμάτια και στην γκαρνταρόμπα, στον χώρο όπου κάποτε φιλοξενούνταν η πλούσια βιβλιοθήκη των ενοίκων αλλά και στον όμορφο κήπο με τους εντυπωσιακούς κάκτους.

«Κατά την εικοσαετή εγκατάλειψή του χάθηκαν πολύτιμα αρχεία», διαπιστώνει η κ. Καλλιμάνη. «Οι θείοι μου είχαν συγγενική σχέση με τον ζωγράφο Ξυδιά και εδώ βρίσκονταν πολλοί πίνακές του. Αγαπούσαν πολύ το διάβασμα και το σπίτι ήταν γεμάτο σπάνια βιβλία. Από την τεράστια βιβλιοθήκη του υπογείου τα περισσότερα πολτοποιήθηκαν από την υγρασία. Ακόμη και πέρυσι την άνοιξη έκλεψαν το περίφημο οικόσημο από την πρόσοψη. Ηταν θαύμα το ότι σώθηκε το σπίτι. Οταν πρωτομπήκα εδώ τα μπάζα έφταναν σε ύψος το 1,5 μέτρο από το έδαφος. Υπήρχαν σύριγγες, νεκρές γάτες, σκουπίδια, απερίγραπτη κατάσταση...».

Σήμερα, μετά τον καθαρισμό του, οι γενναιότεροι μπορούν με κράνος -υπό τον φόβο των μισογκρεμισμένων σοβάδων- να ανέβουν μέχρι τις πολεμίστρες του και να ατενίσουν τις ογκώδεις πολυκατοικίες της γειτονιάς ακούγοντας το κουδούνι από το μοντέρνο σχολείο του απέναντι πεζοδρομίου...

ΙΔΙΟΚΤΗΤΡΙΑ

Ανάγνωση μεσαιωνικών παραμυθιών, παραδοσιακές αγγλικές μπαλάντες του 16ου αιώνα, μουσική από τσέμπαλο και μεσαιωνικούς χορούς περιελάμβανε εκδήλωση στον κήπο του πύργου τον περασμένο Σεπτέμβριο με περίπου 600 επισκέπτες

Το όραμα, η στήριξη και οι χορηγοί

«Εχοντας παίξει κάτω από την τεράστια μουριά του πύργου και έχοντας περιπλανηθεί στο παραμυθένιο εσωτερικό του, θα ήθελα να μοιραστώ τη μαγεία του με τους μικρούς και μεγάλους κατοίκους της περιοχής. Να γίνει ένας ανοιχτός χώρος πολιτισμού, επικοινωνίας, χαλάρωσης και ονειροπόλησης, ελεύθερος για όλους. Αυτό είναι το όραμα των θείων μου, που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εκεί, και το δικό μου», λέει η κ. Σίλια Καλλιμάνη.

Κάτι τέτοιο όμως απαιτεί αρκετά χρήματα και εξειδικευμένη γνώση, καθώς πρόκειται για ένα κτίριο νεογοτθικό και διατηρητέο που φτιάχτηκε στο χέρι. Η ίδια έχει ήδη έρθει σε επαφή με το υπουργείο Πολιτισμού και τον Δήμο Αθηναίων -ανεπιτυχώς μέχρι σήμερα-, ενώ απευθύνθηκε και στην Περιφέρεια Αττικής. Πλέον αναζητά διόδους για να ενταχθεί σε κάποιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ή να βρει ιδιώτη χορηγό προκειμένου να υλοποιηθεί το όραμά της: Να μετατραπεί το κάστρο σε χώρο δωρεάν μαθημάτων ψηφιδωτού και βιβλιοδεσίας για τους κατοίκους, να φιλοξενεί μία βιβλιοθήκη -ίσως μυστηρίου λόγω του αρχιτεκτονικού του χαρακτήρα-, θεατρικές παραστάσεις, αναγνώσεις ή δρώμενα και να διατίθεται επί πληρωμή για εκδηλώσεις ώστε να καλύπτονται τα λειτουργικά του έξοδα.

Ο ΕΝΦΙΑ
Η κ. Καλλιμάνη δεν πτοήθηκε από το γεγονός ότι για το οικόπεδο του σπιτιού πληρώνει ΕΝΦΙΑ ίσο με... δύο πολυκατοικιών. Αλλωστε, θεωρεί συγκινητική τη θερμή στήριξη που της παρέχει η γειτονιά στην προοπτική ανάδειξης του πύργου. Είναι κάτι που εύκολα διαπιστώνει όποιος επισκεφθεί την περιοχή. Με δεκάδες επιστολές τοπικοί φορείς και η σχολική κοινότητα του 19ου Λυκείου δηλώνουν το «παρών», πεπεισμένοι ότι ο πύργος είναι κομμάτι της Πατησίων, μια αυθεντική φυσιογνωμία της Αθήνας που πρέπει να ζήσει.

Κατερίνα Ροββά
Φωτό: Χάρης Γκίκας